تأثیر نوع طرح‌واره‌ها بر ساخت روایی در متون علمی و ادبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبانشناسی و زبانهای خارجی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

2 گروه زبان شناسی، دانشکده ی علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 استادیار مرکز تحقیقات زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت مدرس،تهران،ایران

چکیده

هدف از این پژوهش بررسی طرح‏واره‏های تصوری پایه در متون علمی و ادبی و مقایسة آن‌ها در چارچوب زبان‏شناسی شناختی است. به‌زعم زبان‏شناسان شناختی، اهمیت طرح‌واره‏های تصوری به‌عنوان بخشی از سازوکار زبان و تفکر این است که آن‌ها به‏عنوان مفاهیم جسمیت‌یافتة اولیه می‏توانند به‌شکلی نظام‏مند ساختار مفاهیم پیچیده‏تر را فراهم آورند. این مهم باعث اجتناب‏ناپذیر شدن واکاوی آن‌ها در بسیاری از زمینه‏ها می‏شود. ضرورت این مسئله موجب شد تا این پژوهش به بررسی طرح‌واره‏های تصوری حجمی، حرکتی و قدرتی جانسون، به‏عنوان طرح‌واره‏های پایه در متون علمی و ادبی به‌عنوان دو گفتمان کاملاً متفاوت، بپردازد. جامعة آماری شامل متون علمی با موضوع زیست‌شناسی سلولی و مولکولی و داستان‏های کوتاه معاصر فارسی زبان است. حجم نمونه شامل بیست مقالة علمی و بیست داستان کوتاه است. روش این پژوهش به‌لحاظ هدف، کاربردی و از نوع کیفی، توصیفی و استنباطی است. نتایج بررسی‏ها نشان می‏دهد که هر سه طرح‌واره در هر دو نوع گفتمان علمی و ادبی کاربرد دارند که بیشترین میزان در متون ادبی به طرح‌وارة حرکتی (52 درصد) و در متون علمی به طرح‌وارة حجمی (56 درصد) اختصاص دارد و این تفاوت بین فراوانی انواع طرح‌واره‏ها معنادار است. همچنین میزان جملات بدون طرح‌واره (91 درصد) در کل پیکرة مورد مطالعه بیشتر از جملات حاوی طرح‌واره (9 درصد) است و این تفاوت بین فراوانی این ‏دو معنادار است. نتایج پژوهش گویای آن است که استفاده از طرح‌واره در متون علمی بیشتر از متون ادبی است و این میزان با توجه به معنادار بودن این تفاوت می‏تواند به‏دلیل ساخت انتزاعی مفاهیم علمی باشد که نیاز به طرح‌واره برای بیان آن مفاهیم را درجهت درک فیزیکی آن تسهیل می‏بخشد.
 

کلیدواژه‌ها


منابع
ـ افراشی، آزیتا و فاطمه نعیمی‏حشکوایی (1389). تحلیل متون داستانی کودک بارویکرد شعرشناسی شناختی. زبان‏شناخت. ش2. صص1ـ25.
ـ باباسالاری، زهرا و همکاران (1394). بررسی ویژگی‌های شناختی کتابهای درسی فارسی دورة ابتدایی. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. دانشگاه پیام نور. دانشگاه پیام نور مرکز ـ دانشکدة ادبیات و زبان‌های خارجی.
ـ زهره‏وند، سعید (1395). بررسی طرح‌واره‏های تصوری در اشعار کودکانة مصطفی رحماندوست. پایان‏نامة کارشناسی ارشد. دانشگاه لرستان.
ـ قاسمی، آزاده (1394). بررسی استعاره‏های مفهومی و طرح‌واره‏های تصوری واژة غم در اشعار فریدون مشیری. پایان‏نامة کارشناسی ارشد. دانشگاه فردوسی مشهد. مشهد.
ـ گندمکار، راحله (1390). «رویکردی شناختی به مسئلة هم‏معنایی بافتی در سطح افعال زبان فارسی». پژوهش‏های زبانی. ش2. صص115ـ125.
ـ ویسی، الخاص و همکاران (1394). «کاربرد طرح‌واره‌های تصویری در رباعیات وحشی بافقی از دیدگاه معناشناسی». مجلة زیبایی‌شناسی ادبی. ش23. صص1ـ17.
- Bartlett, F. (1932). Remembering. Cambridge: Cambridge University Press.
- Bergsten, Ch. (2011). From Sense to Symbol Sense. European Research in Mathematics Education. No. 1. pp. 123-134.
- Chou, Y.M., A.M Polansky & R.L Mason  (1998). "Thransforming Non-Normal Data to Normality in Statistical Process Control". Journal of Quality Technology. Vol. 30. No. 2. pp. 133-141.
- Clausner, T & W. Croft (1999). "Domains and Image Schemas". Cognitive Linguistics. No.10. pp. 1-131.
- Evans, V. & M. Green (2006). Cognitive Linguistics: An introduction. Edinburgh: Edinburgh University Press Ltd.
- Evans, V. et al. (2006). The Cognitive Linguistics Enterprise: An overview. The cognitive linguistics Reader. Sheffield: Equinox Publishing Ltd. 1-36.
- Fuchs, Hans U. (2007). "From Image Schema to Dynamical Models in Fluids, Electricity, Heat and Motion". Physics. No.1. pp.1-64.
- Halliday,  M.A.K. (2004). The Language of Science . Jonathan J. Webster (Ed.). London: Continuum.
- Ibanez, F. (2008). "Cross Linguistics Analysis, Second Language Teaching and Cognitive Semantics: the case Study of Spanish Diminutives and Reflexive constructions" in Sabine de Knop Teun de Rycker (Eds.). Cognitive Approaches to Pedagogical Grammar. pp. 121-153.
- Johnson, M. (1987). The Body in the Mind: the Bodily Basis of Meaning, Imagination, and Reason. Chicago: University of Chicago Press.
- Kristiɑnsen, G. Et al. (2006). Cognitive Linguistics: Current Applications and Future Perspectives. New York: Mouton de Gruyter.
- Lakoff, G. (1988). "Cognitive Semantics" in Eco. U. et al. (Eds). Meaning and Mental Representations. pp. 119-154. Bloomington and Indianapolis: Indiana University. Press.
- Langacker, R.W. (2008). Cognitive Grammar. Oxford: Oxford University Press.
- Littlemore, J. (2009). Applying Cognitive Linguistics to Second Language Learning and Teaching. New York: Palgrave Macmillan.
- Qiu, A.  & J. Huang (2012). "The Effects of Dynamic Image Schema on ESL Students’ Systematic Improvement of Listening Comprehension: A Dynamic System Theory Perspective". Learning and Development. No. 1. pp. 241-254.
- Skemp, R.R. (1989). Mathematics in the Primary School. London: Routledge.
- Williams, R. (2011). "Image Schemas in Clock-Reading: Latent Errors and Emerging Expertise". Journal of The Learning Sciences - J LEARN SCI. No. 21. pp. 1-31. 10.1080/10508406.2011.553259.