تحلیل سازوکار روایت پازولینی از «ادیپ» سوفوکل برمبنای نظریة پنجره‌های کانونی‌شدگی مانفرد یان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

فلسفه هنر، دانشکده هنرومعماری،دانشگاه ازاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران،ایران

چکیده

بررسی «روایت» یکی از شیوه‌های تحلیل اقتباس به‌شمار می‌آید. یکی از جزئیاتی که در تحلیل روایت موجب گسترش متن مقصد نسبت به متن مبدأ می‌شود، پژوهش زاویة دید در روایت است. مانفرد یان در نظریة پنجره‌های کانونی‌شدگی به این مسئله پرداخته و آن را به‌مثابة سازوکاری در نظریة تحلیل روایت سامان داده است. پیر پائولو پازولینی در فیلم «ادیپ‌شاه» (1967)، از همین منظر اقتباس خود را از نمایش‌نامة «ادیپ شهریار» اثر سوفوکل شکل داده‌ است. «ادیپ» سوفوکل در فیلم پازولینی به‌مثابة یک پیش‌داستان رخ می‌دهد تا فیلم‌ساز از منظر شخصیت افسر فیلم خود، تفسیری تازه از اثر کلاسیک یونانی را شمایل بخشد. در این پژوهش تطبیقی که به‌روش کتابخانه‌ای انجام شده، بنابر نظریات پنجره‌های کانونی‌شدگی مانفرد یان، به این سؤال پاسخ داده شده که پازولینی چگونه در سازوکار روایی خود از یک نمایش‌نامة کلاسیک، چونان عاملی تداعیگر، برای مواجهة شخصیت امروز خود با جهان سود برده ‌است. همچنین این فرضیة پژوهش به‌اثبات رسیده است: به‌نظر می‌رسد آثار کلاسیک، به‌مثابة عناصر تداعیگر، امکان پدید آوردن سازوکار روایی را موجب می‌شود که فرایند درک را در جهان امروز میسر می‌کند.
 
 

کلیدواژه‌ها


منابع
ـ استم، رابرت، رابرت بورگواین و سندی فیلترمن (1377). «روایت‌شناسیفیلم». ترجمة فتاح محمدی. مجموعه‌مقالات روایت و ضدروایت. تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
ـ الیوت، کاملیا (1394). بازاندیشی مباحث رمان و فیلم. ترجمة نادره‌السادات سرکی. به‌کوشش فرزان سجودی. تهران: نشر بنیاد سینمایی فارابی.
ـ‌ ام. بژه، دیوید (1388). تحلیل روایت و پیشاروایت. ترجمة حسن محدثی. تهران: نشر دفتر مطالعات و توسعة رسانه‌ها.
ـ برسلر، چارلز (1389). درآمدی بر نظریه‌ها و روش‌های نقد ادبی. ترجمة مصطفی عابدینی‌فرد. چ2. تهران: نیلوفر.
ـ پازولینی، پیر پائولو (1385). سینمای شعر، مجموعه‌مقالات ساخت‌گرایی، نشانه‌شناسی سینما. گردآوری بیل نیکولز. ترجمة علاءالدین طباطبایی. تهران: هرمس.
ـ پاکتچی، احمد (1391). «تحلیل نشانه‌شناختی هویت دوگانه در یک محلة شهری و کارکرد آن: مطالعة موردی محلة رستم‌آباد ـ فرمانیه» در مجموعه‌مقالات نشانه‌شناسی مکان. به‌کوشش فرهاد ساسانی. تهران: سخن. صص11ـ49.
ـ تولان، مایکل (1386). روایت‌شناسی درآمدی زبان‌شناختی ـ انتقادی. ترجمة سیده‌فاطمه علوی و فاطمه نعمتی. تهران: سمت.
ـ حسامی، هدا (1389). «پنجره‌های کانونی‌شدگی: بررسی مکانیسم "پنجره‌های کانونی‌شدگی" راوی در فیلم ساعت‌ها اثر استفان دالدری». نشریة نامة هنرهای نمایشی و موسیقی. س1. ش1. دانشگاه هنر تهران. صص65ـ76.
ـ روزبه، روح‌الله (1397). «پازولینی و اقتباس از هزارویکشب». نشریة پژوهش‌های ادبیات تطبیقی. د6. ش2 (16). صص21ـ43.
ـ سوفوکل (1385). افسانه‌های تبای. ترجمة شاهرخ مسکوب. چ4. تهران: خوارزمی.
ـ شهبا، محمد و غلامرضا شهبازی (1391). «تاریخ، اقتباس و تصاحب در سینما». نشریة هنرهای زیبا. د17. ش2. دانشکدة هنرهای زیبای دانشگاه تهران. صص15ـ24.
ـ شهبازی، رامتین (1393). نشانه‌شناسی فرهنگی تاریخ ادبیات و تئاتر ایران (1330ـ1300). تهران: علمی.
ـ فیستر، مانفرد (1387). نظریه و تحلیل درام. ترجمة مهدی نصراله‌زاده. تهران: مینوی خرد.
ـ کات، یان (1388). تفسیری بر تراژدی‌های یونان باستان (تناول خدایان). ترجمة داود دانشور و منصور براهیمی. تهران: سمت.
ـ مک‌کوئیلان، مارتین (1388). گزیده‌مقالات روایت. ترجمة فتاح محمدی. تهران: مینوی خرد.
ـ موندی، جرمی (1389). درآمدی بر مطالعات ترجمه نظریه و کاربردها. ترجمة الهه ستوده‌نما و فریده حق‌بین. تهران: نشر علم.
ـ هرمن، دیوید، مانفرد یان و ماری ـ لو رایان (1396). دانشنامه نظریه‌های روایت. گروه مترجمان با ویراستاری محمد راغب. تهران: نیلوفر.
- Genette, G. (1980). Narrative Discourse. Ithaca, N.Y. and London: Cornell University Press, Trans. of a portion of Figures 3. Firest.
- Jahn, M. (1996). "Windows of Focalization: Deconstructing and Reconstructing a Narratological Concept". Style. 30: 2. pp. 67-241.
- Edipo re (1967). Dir: Pier Paolo Pasolini. on DVD.