تحلیل برهم‌کنش مؤلفه‌های نشانه‌شناختی و گفتمانی رقص در فرهنگ عامة قشقایی: مطالعه‌ای موردی در مکتب نشانه‌شناسی تارتو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان‌شناسی، گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

چکیده

رقص، به‌عنوان یکی از هنرهای نمایشی برجسته، همواره جایگاه نمادین خود را در میان آیین‌های اقوام ایرانی حفظ کرده است. در این پدیدۀ اجتماعی و فرهنگی که نشانگر حضور اسطوره‌ای است، رقصنده حامل پیامی تاریخی و فرهنگی است که با حوزۀ تجربۀ زیسته، اسطوره‌ها، عقاید و اصول آیینی و قومی در ارتباط است. قشقایی‌ها که غالباً ساکن جنوب ایران هستند، از رقص به‌منظور نمایش زیبایی‌شناختی ـ عاطفی اعمال زندگی ایل بهره می‌برند. بدین ترتیب، رقص قشقایی کارکردی گفتمانی دارد که دو حوزۀ عمل کردن را با بودن گره می‌زند. روش تحقیق پژوهش حاضر توصیفی ـ تحلیلی است. هدف نگارنده تحلیل ابعاد و مؤلفه‌های نشانه‌معنایی دخیل در گفتمان رقص قشقایی ازقبیل ویژگی ادراکی ـ جسمانی است که خود میدان عملیات نشانه‌پردازی درجهت تعامل‌های فرا و تراروایتی است. نگارنده با اتکا به چارچوب نظری مطرح در نشانه‌شناسی فرهنگی مکتب تارتو1 درپی بررسی ویژگی نشانه‌شناختی فرهنگی رقص قشقایی به‌عنوان محلی برای عبور از اعمال زندگی ایل به گفتمانی فرازبانی ـ روایی به‌مثابۀ میراث فرهنگی فرهنگ عامۀ ایران است. نتایج نشان می‌دهد این رقص سهم عمده‌ای در تولید و کدگذاری فرازبانی دارد که درهم‌تنیدگی فعالیت‌های روزمرۀ زندگی ایل را از خلال نوعی گفته‌پردازی چندوجهی در سپهر نشانۀ خود به‌نمایش می‌گذارد: آنچه منجر به حس‌آمیزی معنا می‌شود. رقص قشقایی مولِد تولیدات معنایی در ابعاد روایی، اخلاقی، هستی‌شناختی و پدیدارشناختی است.

کلیدواژه‌ها


منابع
- افشاری، محسن و شهرام پوردیهیمی (1394). «توالی معنادار فعالیت‌ها در مسکن؛ مطالعۀ موردی ایل قشقایی». مطالعات معماری ایران. ش7. صص5ـ18.
- بهمنی، پروین (1382). «نگاهی به موسیقی ایل قشقایی». عروس هنر. اسفندماه. ش28. صص41ـ43.
- دهقانیان، جواد، اسدالله نوروزی و مهناز پارسانسب (1395). «ریخت‌شناسی قصه‌های قشقایی براساس نظریۀ ساخت‌گرایی». فرهنگ و ادبیات عامه. س4. ش10. صص113ـ139.
- علی‌نژادبولوردی، فضل‌الله و خلیل بهرامی‌قصرچشمی (1395). «تبیین عرفانی فرهنگ و ادبیات قشقایی». مطالعات ادبیات، عرفان و فلسفه. د2. ش1ـ2. صص339ـ366. 
- محمدتبار، مریم و محمدرضا حسنایی (1397). «تأثیر ادبیات شفاهی بر دست‌بافته‌های عشایر قشقایی». پژوهش هنر. ش15.صص27ـ38.
- نصراصفهانی، جهانگیر (1379). «نگاهی به تاریخچۀ رقص در ایران». مقام موسیقایی. ش8. صص8ـ43.
- نظری، علی‌اشرف و میلاد یزدان‌پناه (1398). «ساخت سیاسی اجتماعی ایل و بازنمایی سازوکارهای مشروعیت بخش قدرت: مطالعۀ موردی ایل قشقایی». تحقیقات فرهنگی ایران. ش46. صص185ـ212.
- Afshari, M. & Pour Ebrahim, Sh. (2016). "Significant sequence of everyday activities at home: The case study of Qashqaei Clan". Studies in Iranian Architecture. Vol. 7, pp. 5-18.
- Alinejad Bolverdi, F. & Bahrami Ghasr Chesghmi, Kh. (2017). "Mystic explanation of Qashqaei’s culture and literature". Studies on Literature, Mysticism and Philosophy. Vol. 1 & 2. pp. 339-366.
- Bahmani, P. (2004). "A review of Qashqaeei music". Aroose – Honar. Vol. 1. pp. 41-43.
- Bertrand, D. (2000). Semiotics of Literature: An Introduction. Paris: Nathan.
- Chandler, D. (1994). Semiotics for Beginners. University of Wales.
- Coquet, J.C. (1997). The Quest for Meaning: The Language in Question. Presses Universitaires de France-PUF.
- Dehqanian, J. Noroozi, A. & Parsanasab, M. (2017). "Morphology of Qashqaei tales based on structural theory". Culture and Folk Literature. Vol. 10. pp. 113-139.
- Ekman, P. Sorenson, E.R. & Friesen, W.V. (1969). "Pan Cultural Elements in Facial Displays of Emotion". Science. 164 (3875). pp. 86-88.
- Floch J.-M. (1986). Visual Identities. Paris: Puf.
- Fontanille, J. (2004). Figures of Body. Paris: Maisonneuve et Larose.
-  Genette, G. (1994). Artistic Work . Paris: Seuil.
- Greimas, A.J. (1970). On Meaning. Paris: Seuil.
___________ (1968). "The Practice of Body Language". Langages. No. 10. Juin.
- Greimas. A.J. et J. Courtés (1979). Semiotics. Logical Dictionary of Theory of Language. Volume 1. Paris: Hachette.
- Hanna, J.P. (1977). "To Dance is Human: Some Psychobiological Bases of an Expressive Form" in Jacques Fontanille (2004). Figures of Body. Paris: Maisonneuve et Larose.
- Kotov, K. & Kull, K. (2006). "Semiosphere versus Biosphere". Encyclopedia of Language and Linguistics. pp.194-199.
- Lansowski, E. (2010). "Regimes of Space". Nouveau Acte Sémiotique, No. 113 .PULIM.
- Lotman, Y.M. (1990). Universe of the Mind. A Semiotic Theory of Culture. London: IB Taurus.
____________(2005). On the Semiosphere. Translated into English by: Wilma Clark.  Limoges, PULIM.
- Marrone, G. (2007). "Natural world, between Body and Cultures". Vol. 34. Issue 1. Canada, Department of arts and humanities-University of Québec in Chicoutimi.
- Martinet, A. (1949). "Linguistic Double Articulation". Travaux du Cercle linguistique de Copenhague. 5. pp. 30-37.
- Merleau-Ponty, M. (1996). Phenomenology of Perception. Motilal Banarsidass Publishe.
- Mohammad Tabar, M. & Hassanaei, M. (2019). "On the effect of oral literature on Ghashghayi handcrafts". Art Research. Vol. 15. pp. 27-38.
- Nasr Esfahani, J. (2019). "An overview on the history of Qashqaei dance in Iran". Music Maqam. Vol. 8. 8-43.
- Nazari, A. &  Yazdanpanah, M. (2019). "Socio-political Construction of Clan and its Legitimate Representation of Mechanisms of Power: The Case Study of Qashqaei Clan". Cultural Research of Iran. No. 46. pp.185-212.
- Rastier, F. (2001). "Action and Signification. Towards the Semiotics of Culture". Journal of the Anthropologists. French Association of Anthropology. No. 85-86. pp. 183-219.
- Shairi, H. & Fontanille, J. (2001). "Semiotic Approach of look: Two Traces from Contemporary Iran". Nouveaux Actes Sémiotiques. PULI M.
- Sonesson, G. (1997). "The Limits of Nature and Culture in Cultural Semiotics". in Papers from the Fourth Bi-annual Meeting of the Swedish Society for Semiotic Studies, Linköping University, December. Retrieved from:www. arthist. lu. se/kultsem/sonesson/CultSem1. html. 
__________ (1998). "The Concept of Text in Cultural Semiotics". Σημειωτκή-Sign Systems Studies. Vol. 26. No. 1. pp. 83-114.
- Tarasti, E. (2009). Fundamentals of Existential Semiotics. Editions: L'Harmattan.
- Zilberberg, C. (2006). Elements of Tensive Grammar. Limoges, PULIM.