ویژگی‌ها و کارکردهای روایت وارونه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه خلیج‌فارس بوشهر، بوشهر،‌ ایران

چکیده

روایت وارونه شیوه‌ای کم­کاربرد و بدیع در ادبیات داستانی جهان است که مسیر زمان در آن وارونه شده و روایت از پایان به‌سوی آغاز می­رود. این نوع روایت از کارکردهای بلاغی و معنایی شایان توجهی برخوردار است. عمدة پژوهش­های انجام‌شده درباب ویژگی­ها و کارکردهای این گونه از روایت بر محور رمان­هایی با «روایت­ وارونة  کامل» است که وارونگی در سراسر آن‌ها از آغاز تا پایان رعایت شده است. با این­ همه و در کنار این شیوه، برخی از نویسندگان به خلق داستان در قالب «روایت وارونة محدود» توجه نشان داده و تنها بخشی از داستان خود را به‌شکل وارونه روایت کرده­اند؛ اما در همین مجال محدود از توانمندی­های این نوع از روایت و کارکردهای بلاغی و معنایی آن بهره گرفته­اند. پژوهش حاضر ضمن معرفی شیوة روایت وارونه، با بررسی دو نمونه از «روایت وارونة  محدود» ـ که از ادبیات داستانی فارسی گرفته شده ـ به اثبات این فرضیه می­پردازد که وارونگی وقتی فقط در بخشی از روایت به‌کار گرفته می­شود، نه‌فقط از توانمندی­های بلاغی و معنایی آن (در تناسب با روایت وارونة کامل) کاسته نخواهد شد، بلکه از این رو که گزینش محدود و موردی وارونگی در متن غالباً گزینشی دقیق و هدفمندانه است، می­تواند قابلیت­های بیشتری را در هر دو بخش بلاغت و معنا از خود به‌نمایش بگذارد.
 

کلیدواژه‌ها


- فتوحی، محمود (1391). سبک‌شناسی. تهران: سخن.
- کهون، لارنس (۱۳۹۴). از مدرنیسم تا پست مدرنیسم. چ۱۱. تهران: نشر نی
- نجدی، بیژن (1389). داستان‌های ناتمام. چ5. تهران: نشر مرکز.
- هوشمندزاده، پیمان (1390). ها کردن. چ11. تهران: نشر چشمه.
- Amis, M. (1991). Time's Arrow. London: Cape.
- Chatman, S. (2009). "Backwards". Narrative Journal. Vol. 17. No. 1.
- Currie, M. (2007). About Time. Edinburgh: Edinburgh University Press.
- Cahoone, E.L. (2002). From Modernism to Postmodernism, An Anthology. Blackwell.
- Dick, Ph.K. (1961). Counter-Clock World. New York: Random House.
- Dummett, A.E. & Flew A. (1954). "Symposium: Can an Effect Precede Cause?". Proceedingd of the Aristotelian Society. Supplementary Volumes. Vol. 28.
- Eldjarn, Ch.E. (2010). "Time Reversal in Fiction, what does it do? ". Master’s Thesis. University of Oslo.
- Firtich, N. (2004). "Worldbackwards: Lewis Carroll, Aleksei Kruchenykh and Russian Alogism". The Slavic and East European Journal. Vol. 48. No. 4.
- Fotouhi, M. (2012). Stylistics. Tehran: Nei Press.
- Genette, G. (1980). Narrative Discourse. Tr. J.E. Lewin. Oxford: Blackwell.
- Hanoch, B. (2007). "The impossibility of Backwards Causation". The Philosophical Quarterly. Vol. 57. No. 228.
- Hooshmandzade, P. (2011). Ha Kardan. Tehran: Cheshme Press.
- Najdi, B. (2010). Unfinished Stories. Tehran: Markaz Press.
- Richardson, B. (2002). Narrative Dynamics: Essays on Time, Plot, Closure and Frames. Athens: Ohio State University Press.
- Ryan, M.L. (2009). "Temporal Paradoxes in Fiction and Stylistics in American Literatures". Style. Vol. 43. No. 2.
- Slater, M. (1993). "Problems When Time Moves Backwards. Martin Amis's Time's Arrow". Journal of the English Association. Vol. 42. N. 173. 
- Todorov, T. (2000). The Typology of Detective Fiction, in The poetics of Prose. Tr. Richard Howard. New York: Cornell University Press.