تحلیل روایت شناسانه کوتاه‌ترین شعر شاملو بر اساس رمزگان پنج گانه رولان بارت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه قم،‌ قم، ایران

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

یکی از رویکردهای نقد و تحلیل متون ادبی، دیدگاه روایت‌شناسی است. هرچند برخی از متون سنتی را نیز می‌توان با این دیدگاه بررسی و تحلیل کرد، در متون ادبی معاصر این دیدگاه کارایی بیشتری دارد. یکی از ویژگی‌های برجستۀ شعر نو خصوصیت روایی آن است و در این میان، اشعار احمد شاملو این ویژگی را به‌شکلی بارز نشان می‌دهد. کوتاه‌ترین شعر احمد شاملو، یعنی «سلاخی/ می‌گریست/ به قناری کوچکی/ دل باخته بود»، را براساس آموزه‌های روایت‌شناسانی چون رولان بارت، می‌توان نوعی روایت دانست؛ روایتی که هرچند فقط دو رویداد مرتبط را بازگو می‌کند، این ویژگی را دارد که پس از خوانش پایان نمی‌پذیرد و در ذهن خواننده ادامه می‌یابد. این پژوهش با به‌کارگیری روش بارت، یعنی تحلیل رمزگان پنج‌گانۀ روایت، نشان داده که شعر مذکور با توجه به تقابل دو شخصیت آن، روایت نوعی دل‌باختگی است که انتظارات، ابهامات و سؤالات بسیاری را برای خواننده ایجاد می‌کند. البته این روایت کوتاه به آن‌ها پاسخ نمی‌دهد و لذا در ذهن خواننده ادامه می‌یابد. همچنین بررسی تقابل دوجزئی «عشق ـ خشونت» در این شعر نشان می‌دهد درهم‌آمیختگی دو سویة این تقابل در درون‌مایه موجد طنز در این شعر شده است. شعر مورد بررسی در تحلیل نهایی، روایتی از «پیروزی عشق» و «شکست خشونت» است. 
 

کلیدواژه‌ها


منابع
- احمدی، بابک (1380). ساختار و تأویل متن. چ5. تهران: نشر مرکز.
- اسپرهم، داود، مولود شاگشتاسبی و عزیزالله سالاری (1398). «تحلیل روایی داستان «نخجیران و شیر» مثنوی معنوی با رویکرد زبان‌شناسی رمزگان رولان بارت». پژوهشنامة نقد ادبی و بلاغت. س8. ش1. صص1ـ19.
- ایگلتون، تری (1395). پیش‌درآمدی بر نظریة ادبی. ترجمة عباس مخبر. چ9. تهران:
 نشر مرکز.
- بارت، رولان (1394). اس/ زد. ترجمة سپیده شکری‌پوری. تهران: افراز.
- بالال، فرزاد، غلامحسین غلامحسین‌زاده و قدرت‌الله طاهری (1393). «بررسی و تحلیل نقدهای مربوط به احمد شاملو». فصلنامۀ علمی ـ پژوهشی زبان و ادب فارسی. دانشگاه آزاد اسلامی سنندج. س6. ش18. صص1ـ28.
- براهنی، رضا (1371). طلا در مس. ناشر: نویسنده.
- برسلر، چارلز (1393). درآمدی بر نظریه‌ها و روش‌های نقد ادبی. ترجمة مصطفی عابدینی‌فرد. چ3. تهران: نیلوفر
- پاینده، حسین (1397). نظریه و نقد ادبی. 2ج. ج1. تهران: سمت.
- پورنامداریان، تقی (1381). سفر در مه (تأملی در شعر احمد شاملو). تهران: نگاه.
- تولان، مایکل (1386). روایت‌شناسی، درآمدی زبان‌شناختی ـ انتقادی. ترجمۀ فاطمه علوی و فاطمه نعمتی. تهران: سمت.
- حافظ، شمس‌الدین محمد (1395). دیوان. به‌‌کوشش سایه. چ19. تهران: کارنامه.
- حسین‌پور‌چافی، علی (1390). جریانهای شعری معاصر فارسی. چ3. تهران: امیرکبیر.
- حقوقی، محمد (1381). شعر زمان ما، احمد شاملو. چ6. تهران: نگاه.
- سجودی، فرزان (1397). نشانه‌شناسی کاربردی. چ5. تهران: نشر علم.
- شاملو، احمد (1385). مجموعه آثار، دفتر یکم: شعرها. چ7. تهران: نگاه.
- شمس‌لنگرودی، محمد (1378). تاریخ تحلیلی شعر نو. چ3. تهران: نشر مرکز.
- صفیئی، کامبیز و مسعود سلامی (1390). «توضیح و معرفی متدولوژی رمزگان پنج‌گانة رولات بارت با نمونة عملی از نمایشنامة فیزیکدان‌ها اثر فریدریش دورنمات». فصلنامة مطالعات نقد ادبی (پژوهش ادبی). ش24ـ25. صص199ـ221 .
- کریمی، فرزاد (1392). روایتی تازه بر لوح کهن. تهران: قطره.
- مولوی، جلال‌الدین محمد (1387). مثنوی، دفتر اول. تصحیح محمد استعلامی. چ9.
تهران: سخن.
- میرصادقی، جمال و میمنت میرصادقی (1388). واژه‌نامة هنر داستان نویسی. تهران:
کتاب مهناز.
- یان، مانفرد (1397). روایت‌شناسی. ترجمۀ محمد راغب. تهران: ققنوس.
 
- Ahmadi, B. (2001). Text structure and interpretation (in Farsi). Tehran: Markaz Publishing.
- Balal, F. Gholam Hosseinzadeh, Gh. & Taheri, Gh. (2014). "Review and analysis of critiques related to Ahmad Shamloo". Scientific-Research Quarterly of Persian Language and Literature. Vol. 6. No. 18. pp. 1-28.
- Baraheni, R. (1992). Gold in copper (in Farsi). Publisher: Author.
- Barthe, R. (2015). S/Z (translated into Farsi by Sepideh Shokripoori). Tehran: Afraz.
- Bresler, Ch. (2014). An introduction to theories and methods of literary criticism (translated into Farsi by Mustafa Abedini). Tehran: Niloufar.
- Eagleton, T. (2015). An introduction to literary theory (translated into Farsi by Abbas Mokhber). Tehran: Markaz Publishing.
- Hafiz, Sh. (2015). Divan (edited by Houshang Ebtehaj). Tehran: Karnameh.
- Hoghoughi, M. (2001). Poetry of our time, Ahmad Shamloo (in Farsi). Tehran: Negah.
- Hosseinpour ‌Chafi, A. (2011). Contemporary Persian poetic currents (in Farsi) Tehran: Amirkabir.
- Karimi, F. (2013). A new story on an old tablet (in Farsi). Tehran: Qatre.
- Mirsadeghi, J. & Mirsadeghi, M. (2009). Glossary of the art of fiction (in Farsi). Tehran: Mahnaz Book.
- Payande, H. (2018). Literary theory and criticism (Vol. 1) (in Farsi). Tehran: Samat.
- Pournamdarian, T. (2001). Journey in Meh: reflection on Ahmad Shamloo's poetry (in Farsi) Tehran: Negah.
- Rumi, J. (2008). Masnavi: the first book (edited by Mohammad Estelami). Tehran: Sokhan.
- Safiei, K. & Salami, M. (2011). "Explaining and introducing the methodology of the five Barrett codes of Roulette Barthes with a practical example from the play of physicists by Friedrich Durnmat". Quarterly Journal of Literary Criticism Studies (Literary Research). No. 24-25. pp. 199-221.
- Shamloo, A. (2005). Collection of works, book one: Poems (in Farsi). Tehran: Negah.
- Shams Langroudi, M. (1998). Analytical history of new poetry (in Farsi). Tehran: Markaz Publishing.
- Sparham, D. Shagoshtasbi, M. & Salari, A. (2019). "Narrative analysis of the story of Nakhjiran and Shir Masnavi Manavi with the linguistic approach of Roland Barthes cryptographers". Journal of Literary Criticism and Rhetoric. Vol. 8. No. 1. pp. 1-19.
- Sujudi, F. (2018). Applied semiotics (in Farsi). Tehran: Elm Publishing.
- Tolan, M. (2007). Narratology, a linguistic-critical introduction (translated into Farsi by Fatemeh Alavi and Fatemeh Neamati). Tehran: Samat.
- Yan, M. (2018). Narrative science (translated into Farsi by Mohammad Ragheb). Tehran: Ghoghnoos