تحلیل نظام های معنایی گفتمانی در کتاب تصویری ورود

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه هنر، دانشکدة عمران، معماری و هنر، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهر قدس، گروه گرافیک، تهران، ایران

3 استادیار گروه هنر، دانشکدة عمران، معماری و هنر، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

کتاب­ تصویری رسانه­ای است ساخته‌شده که به‌طور عام از دو نظام زبانی تصویر و نوشتار بهره می­برد که در نمونه­هایی، کتاب فقط به زبان تصویر یا به‌اصطلاح بی­کلام است. بهره‌گیری از نظام­های زبانی جریان ارتباطی را ایجاد می­کند و این یعنی نظام­های معنایی مختلف امکان شکل­گیری می­یابد. نظام­های گفتمانی با توجه به ویژگی­های نشانه‌معنایی حاکم بر آن­ها، به سه دستة کلی هوشمند یا برنامه­مدار، احساسی یا تعاملی و رخدادی یا تصادفی تقسیم می­شود. پرسش ما این است که در ساختار تجسمی کتاب­های تصویری­ تا چه اندازه می­توان این سه نظام­ معنایی را براساس الگوی نشانه‌معناشناسی نوین قابل تحلیل دانست. در برخی از کتاب‌های تصویری، به‌دلیل ویژگی تصویری­تألیفی آن­ها، می­توان هر سه نظام­ معناشناختی اشاره‌شده را در کلیت کتاب بازشناخت. برای اثبات این ادعا و همچنین تحلیل رویکرد خویش، کتابی تصویری با همین ویژگی باعنوان ورود اثر شان تن به‌عنوان مورد مطالعاتی برگزیده ­شده است. با تحقیق دربارة بخشی از سازمان‌دهی تجسمی کتاب مذکور دریافت شد که سوژه می­تواند در بخش­هایی از کتاب تصویری ورود هر سه نظام روایی، تعاملی و رخدادی را به­طور هم­زمان مورد خوانش قرار دهد. این تنوع در عرضة نظام­های گفتمانی سوژه را در معناسازی و هویت­سازی­های پی­در­پی و گاه متضاد قرار می­دهد که به­طور متناوب بازسازی می­شود؛ به همین دلیل سوژه هویتی چندپاره و تمرکززدا پیدا می­کند که وابسته به خوانش (بازنمایی) دیداری در سطح گفتمانی است.
 

 

کلیدواژه‌ها


منابع
- بارت، رولان (1387). اتاق روشن؛ یادداشت­هایی درباب عکاسی. ترجمة فرشید آذرنگ. تهران: حرفة نویسنده.
- خبازی‌کناری، مهدی و صفا سبطی (1395). «بدنمندی در پدیدارشناسی هوسرل، مرلوپونتی و لویناس». مجلة حکمت و فلسفه. س12. ش3. صص75ـ95.
- داندیس، دونیس اِ (1383). مبادی سواد بصری. ترجمة مسعود سپهر. تهران: سروش.
- شعیری، حمیدرضا (1392الف). تجزیه و تحلیل نشانه ـ معناشناختی گفتمان. چ3. تهران: سمت.
- ___________ (1392ب). نشانه ـ معناشناسی دیداری؛ نظریه­ها و کاربردها. تهران: سخن.
- طالب‌زاده، سیدحمید (1385). «ادراک حسی در پدیدارشناسی مرلوپونتی». مجلة فلسفه. ش12. صص63ـ72.
- عباسی، علی (1395). نشانه‌معناشناسی روایی مکتب پاریس، جایگزینی نظریة مدالیته بر نظریة کنشگران: نظریه و عمل. تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
- کریمی‌فیروزجایی، علی و علی حشمتی (1398). «تحلیل نشانه‌معناشناسی گفتمانی ساختار روایی داستان عامیانة شاه‌بزن». دوفصلنامة روایت‌شناسی. س3. ش6. صص241ـ260.
- کشمیرشکن، حمید (1386). «پدیدارشناسی هنر؛ رویکرد یا روش؟». پژوهشنامة فرهنگستان هنر، د1. ش6. صص117ـ135.
- گرمس، آلژیرداس ژولین (1389). نقصان معنا. مقدمه و ترجمة حمیدرضا شعیری. تهران: نشر علم.
- مجاوری‌آگاه، مسعود (1395). «کتاب­های تصویری‌تألیفی پسامدرن؛ صحنة بروز نشانه­های لذت، تجربه و هویت‌یابی». فصلنامة نارنج. س1. ش1. صص109ـ121.
- مجاوری‌آگاه، مسعود، مجتبی اللهیاری و حمیدرضا شعیری (1398). «مطالعة مؤلفة تمرکززدایی در کتاب­های تصویری­تألیفی پسامدرن»، دوفصلنامة روایت‌شناسی. س3. ش6. صص185ـ213.
- معین، مرتضی‌بابک (1394). معنا به‌مثابة تجربة زیسته. تهران: سخن.
- __________ـ (1396). ابعاد گمشدة معنا در نشانه­شناسی روایی کلاسیک. تهران: علمی و فرهنگی.
- هاتفی، محمد (1388). بررسی نشانه ـ معناشناختی رابطة متن نوشتاری و تصویر در متون ادبی (شعر دیداری، کتاب مصور، خط‌نقاشی). رسالة دکتری. دانشگاه تربیت مدرس. تهران.
- Abbasi, A. (2016). Paris school narrative semiotic (in Farsi). Tehran: Shahid Beheshti University.
- Barthes, R. (2008). Camera Lucida: reflections on photography (translated into Farsi by Farshid Azarang). Tehran: Herfeh Nevisandeh.
- Dondis, D.A. (2004). A primer of visual literacy (translated into Farsi Masood Sepehr). Tehran: Soroush.
- Greimas, A.J. (2010). The imperfection (translated into Farsi by Hamidreza Shairi). Tehran: Elm.
- Hatefi, M. (2009). Words and image interaction in literary texts: A semiotic study. PhD Thesis in Persian Language and Literature, Tarbiat Modares University, Tehran.
- Karimi Firuzjayi, A. & Heshmati, A. (2019). "An analysis the narrative structure of the folktales ShahBezen: A study on the semiotics of discourse". Biannual Journal of Narrative Studies. Vol. 3. No. 6. pp. 241-260.
- Keshmirshekan, H. (2007). "Art's phenomenology: approach or method?". Research Journal of the Iranian Academy of Arts, Vol. 1. No. 6. pp. 117-135.
- Khabazi Kenari, M. & Sebti, S. (2016). "Embodiment in phenomenology of Husserl, Merleau-Ponty and Lavinas". Wisdom and Philosophy. Vol. 12. No. 3. pp. 75-98.
- Kress, G.R. &  Van Leeuwen, T. (2006). Reading Images: The Grammar of Visual Design. Routledge, USA.
- Lassén-Seger, M. (2011). Reading Guide for The Arrival by Shaun Tan, Recipient of the Astrid Lindgren Memorial Award 2011. from: www.alma.se/en, 4/16/2018.
- Moein, M.B. (2015). Meaning as lived experience (in Farsi). Tehran: Sokhan.
___________ (2017). The lost dimensions of meaning in the classic narrative semiology. Tehran: Elami and Farhangi.
- Mojaveri Agah, M. (2016). "The authorstrated postmodern books: The scene of detection signs of delight, experience and identity". Narenj. Vol. 1. No. 1. pp. 109-121.
- Mojaveri Agah, M.  Allahyari, M. & Shairi, H. (2019). "A study on decentralization in postmodern illustrative narrative work". Biannual Journal of Narrative Studies. Vol. 3. No. 6. pp. 185-213.
- Nodelman, P. (1998). Words about Pictures: The Narrative Art of Children's Picture Books. University of Georgia Press.
- Nikolajeva, M. &  Scott, C. (2006). How Picturebooks Work. Routledge, USA.
- Shairi, H. (2013a). The semiotic analysis of discourse (in Farsi). Tehran: Samt.
_________ (2013b). Visual semiotic (in Farsi). Tehran: Sokhan.
- Salisbury, M. (2008). The Artist and the PostmodernPicturebook, Postmodern Picturebooks, Play, Parody, and Self-Referentiality. by Routledge, Taylor & Francis, 22-40.
- Tan, Sh. (2006), Arrival. Arthur A. levine Books. Australia.
_______ (2011). The Accidental Graphic Novelist, Book Bird. Vol. 49. No. 4. 1-9.
- Talebzadeh, S.H. (2006). "Sensitive perception in phenomenology of Merleau-Ponty". Journal of Philosophy. Vol. 34. No. 2. pp. 63-72.