بررسی تداوم زمان در روایت داستان ساحران در قرآن (بر اساس نظریه ژرار ژنت)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار گروه قرآن و حدیث، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

روابط زمانی یکی از مهم‌ترین عناصر ساختار روایی است و مخاطب را به فضا و جهان داستان نزدیک‌تر می‌کند. یکی از حوزه‌های مورد بحث زمان در روایت، تداوم است. در تداوم، روابط میان مدت زمان وقوع رخدادهای داستان و حجم متن اختصاص‌یافته به عرضة همان رخدادها مورد توجه است. یافتن تداوم زمانی در متن و بررسی آن در نسخه‌های متعدد یک داستان، علاوه‌بر اینکه به درک بهتر آن متن از منظر روایی کمک می‌کند، باعث می‌شود تا مخاطب از نزدیک صحنۀ آن واقعه را لمس کند و با شتاب‌های مختلف آن پیش برود. در این پژوهش، به بررسی تداوم زمان در چهار نسخه از داستان ساحران و رویارویی آن‌ها با حضرت موسی (ع) و فرعون در قرآن براساس نظریة ژنت پرداخته می‌شود. از بررسی شگردهای روایی مربوط به تداوم زمان در این نسخه‌ها، این نتیجه حاصل شد که صحنة نمایش و گفت‌‌وگو، و مکث توصیفی بیش‌ترین میزان را به خود اختصاص داده‌ که زمینة عبرت گرفتن از داستان را فراهم می‌کند و درنهایت حذف و تلخیص دارای کمترین میزان است. واژه‌های کلیدی: تداوم، روایت، زمان، داستان ساحران، قرآن.

کلیدواژه‌ها


احمدی، بابک (1370). ساختار و تأویل متن 1 (نشانه‌شناسی و ساختارگرایی). تهران: نشر مرکز.## استم، رابرت، رابرت بورگواین و سندی فلیترمن (1377). «روایت‌شناسی فیلم». ترجمة فتاح محمدی. ویژه‌نامۀ روایت و ضدروایت. تهران: بنیاد سینمایی فارابی. صص 172ـ191. ## اسداللهی، خدابخش، بیژن ظهیری‌ناو و بنت‌الهدی خرم‌آبادی (1395). «بررسی تداوم زمان در منظومۀ آرش کمانگیر». شعرپژوهی. ش 28. صص 61ـ82. ## تودوروف، تزوتان (1379). بوطیقای ساختارگرا. ترجمۀ محمد نبوی. تهران: آگاه. ## تولان، مایکل جی. (1383). درآمدی نقادانه ـ زبان‌شناختی بر روایت. ترجمة ابوالفضل حری. تهران: بنیاد سینمایی فارابی. ## جاهدجاه، عباس و لیلا رضایی (1390). «بررسی تداوم زمان روایت در حکایت‌های فرعی کلیله و دمنه». شعرپژوهی. ش 3 (پیاپی 9). صص 27ـ48. ## حری، ابوالفضل (1388). «مؤلفه‌های زمان و مکان روایی در قصص قرآنی». ادب‌پژوهی. ش 7 و 8. صص 125ـ141. ## خجسته، فرامرز و عاطفه نیکخو (1395). «بررسی تداوم زمان روایی در مقامه‌های عرب و فارسی». مطالعات تطبیقی فارسی و عربی. ش 1. صص 59ـ82. ## درودگریان، فرهاد، محمدرضا زمان‌احمدی و الهام حدادی (1390). «تحلیل زمان روایی از دیدگاه روایت‌شناسی براساس نظریۀ زمان ژنت در داستان بی‌وتن اثر رضا امیرخانی». سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب). ش 3. صص 127ـ138. ## ریمون ـ کنان، شلومیت (1387). روایت داستانی: بوطیقای معاصر. ترجمة ابوالفضل حری. تهران: نیلوفر. ## سامرایی، فاضل صالح (2002). التعبیر القرآنی. چ 2. عمان: دار عمار. ## صهبا، فروغ (1387). «بررسی زمان در تاریخ بیهقی براساس نظریۀ ژنت». پژوهش‌های ادبی. ش 21. صص 89ـ112. ## عباسی، رضا و مهدی حامدسقایان (1395). «بررسی عنصر زمان از منظر روایت‌شناسی در طرح قصص سورۀ کهف». پژوهشنامۀ قرآن و حدیث. ش 19. صص 125ـ144. ## غلامحسین‌زاده، غلامحسین، قدرت‌الله طاهری و زهرا رجبی (1386). «بررسی عنصر زمان در روایت با تأکید بر حکایت اعرابی درویش در مثنوی». پژوهش‌های ادبی. ش 16. صص 199ـ217. ## فولادوند، محمدمهدی (1418). ترجمة قرآن. چ 3. تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی. ## قاسمی‌پور، قدرت (1387). «زمان و روایت». فصلنامۀ نقد ادبی. ش 2. صص 123ـ144. ## مارتین، والاس (1382). نظریه‌های روایت. ترجمة محمد شهبا. تهران: هرمس. ## معموری، علی (1392). تحلیل ساختار روایت در قرآن (بررسی منطق توالی پیرفت‌ها). تهران: نگاه معاصر. ## میر، مستنصر و ابوالفضل حری (1382). «خاستگاه‌های هنر در دین: گفت‌وگو در قرآن». فصلنامۀ زیباشناخت. ش 9. صص 301ـ318. ## میرصادقی، جمال (1394). عناصر داستان. تهران: نشر سخن. ## میلر، جی. هیلیس (1377). «روایت». ترجمة منصور ابراهیمی. ویژه‌نامۀ روایت و ضدروایت. تهران: بنیاد سینمایی فارابی. صص73ـ88. ## Abasi, R., & Hamed Saghayan, M. (2016). Investigating time based on narratology in Kahf story in Quran. Quranic and Hadith Studies, 19, 125-144. ## Ahmadi, B. (1991). Hermeneutics 1 (semiotics and structuralism) (in Farsi). Tehran: Markaz Press. ## Assadolahi, Kh., Zahiri Nav, B., Khoram Abadi, B. (2016). Time duration in Arash the Kamangir story. Studies in Poetry, 28, 61-82. ## Chatman, S. (1978). Story and discourse: narrative structure in fiction and film. Ithaca and London: Cornell University Press. ## Doroudgarian, F., Zaman Ahmadi, M., & Hadadi, E. (2011). Investigating the narrative time from Genette's perspective in the story 'Without Nation' written by Reza Amirkhani. Persian Poetic and Prose Stylistics, 3(13), 127-138. ## Fouladvand, M. (1997). Translation of Quran (in Farsi). Tehran: Center of Islamic Knowledge and History. ## Genette, G. (1980). Narrative discourse, an essay in method (translated into Farsi by Jane E. Lewin). Ithaca and New York: Cornell University Press. ## Genette, G. (1997). Narrative discourse (translated by Jane E. Lewin). Cambridge: Cambridge University Press. ## Genette, G. (2000). Order in narrative. In Narrative Reader. Martin Macquillan, London and New York: Routledge. Ghasempour, Gh. (2008). Time and narrative. Literary Criticism, 2, 123-144. ## Gholamhoseinzadeh, Gh., Taheri, Gh., & Rajabi, T. (2007). Investigating narrative time: a focus on the Arabic Darwish in Masnavi. Literary Studies, 16, 199-217. Horri, A. (2009). Time and place elements in Quranic stories. Literary Studies, 7-8, 125-141. ## Jahed Jah, A., & Rezayi, L. (2011). Investigating the time duration in some folk stories of Kelileh and Demneh. Studies in Poetry, 3(9), 27-48. ## Khojasteh, F., & Nikkho, A. (2016). Investigating narrative time duration in Arabic and Farsi speeches. Comparative Studies of Arabic and Persian, 1, 59-82. ## Mamoori, A. (2013). A structural analysis of narrative in Quran (in Farsi). Tehran: Negah Moaser. ## Miller, J. H. (1998). Narrative (translated into Farsi by Mansour Ebrahimi). Special Issue of Narrative and Anti-Narrative. Tehran: Farabi Film Institution. pp. 73-88. ## Mirsadeghi, J. (2015). Elements of story (in Farsi). Tehran: Nashre Sokhan. ## Mostansir, M., & Horri, A. (2003). The bases of art in religion: a dialogue in Quran. Journal of Aesthetics, 9, 301-318. ## Rimmon-Kenan, Sh. (2002). Narrative fiction. London and New York: Routledge.## Rimmon-Kenan, Sh. (2008). Narrative fiction: contemporary poetics (translated into Farsi by Abolfazl Horri). Tehran: Niloufar. ## Sahba, F. (2008). Investigating time in Beihaghi history based on Genette's theory. Literary Studies, 21, 89-112. ## Samerayi, F. (2002). Interpretation of Quran (in Arabic). Oman: Dar Emar. ## Schles, R., & Kellog, R. (1966). The nature of narrative. London and New York: Oxford University. ## Stem, R., Burgoyne, R., & Filterman, S. (1998). Narratology of film (translated into Farsi by Fatah Mohammad). Special Issue of Narrative and Anti-Narrative. Tehran: Farabi Film Institution. pp. 172-191. ## Todorov, T. (2000). Structural poetics (translated into Farsi by Mohammad Nabavi). Tehran: Agah. ## Toolan, M. (2001). Narrative, a critical linguistic introduction. London and New York: Routledge. ## Toolan, M. (2004). Narrative: a critical linguistic introduction (translated into Farsi by Abolfazl Horri). Tehran: Farabi Film Institution. ## Wallace, M. (2003). Recent theories in narrative (translated into Farsi by Mohammad Shahba). Tehran: Hermes.##