نظام کنشی در سینمای کیمیایی مروری بر فیلم گوزنها و جرم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه سیستان و بلوجستان، زاهدان، ایران

2 استادیار گروه زبان انگلیسی و زبان‌شناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

3 دانشیار گروه زبان انگلیسی، دانشگاه باقرالعلوم، قم، ایران

چکیده

چه رابطه‌ای میان متن، مؤلف و واقعیت زندگی روزمره وجود دارد؟ این رابطه چه نقش و چه درجه‌ای از اهمیت را در تفسیر متن به خود اختصاص می‌دهد؟ آیا می‌توانیم چنین رابطه‌ای را مبنایی برای حرکت از سمت متن به واقعیت‌های اجتماعی برسازندۀ آن درنظر بگیریم؟ در مقالۀ حاضر، با مطالعۀ دو اثر متفاوت از مسعود کیمیایی، گوزن‌ها و جرم، به این پرسش‌ها پاسخ داده شده است. از آنجایی که هر دو اثر مؤلفی واحد دارند، مطالعۀ تطبیقی آن‌ها از یک طرف امکان پژوهش دربارۀ رابطۀ احتمالی میان متن و واقعیت اجتماعی را فرآهم می‌آورد و از طرف دیگر مبنای مناسبی برای بحث دربارۀ نوعی چرخش روایی در فهم مؤلفی واحد از واقعیت اجتماعی را ایجاد می‌کند. از آنجایی که شناخت ساختار روایی و توصیف و تشریح شخصیت‌های داستان از مهم‌ترین سازوکارهای پژوهشی در پژوهش‌های ادبی است، مقالۀ پیشِ‌ رو با مطالعه و تحلیل شخصیت‌شناختی این دو اثر و دنبال کردن نتایج این تحلیل در ابعاد روایت‌شناسانۀ آثار مورد نظر، در جریان مطالعه‌ای تطبیقی نگاشته شده است. همچنین این مقاله، در مقام تحلیلی کیفی، بر «الگوی کنشگر» گِرِمس تمرکز یافته است. برمبنای یافته‌های پژوهش، اگرچه این دو اثر از لحاظ ساخت روایی مشابه‌اند، تجربۀ نوعی چرخش روایی در نحوۀ مواجهه با امر اجتماعی در شخصیت‌پردازی‌های آن‌ها به‌شکل معناداری با زمینه‌های اجتماعی متفاوتی که این آثار در آن‌ها شکل گرفته‌اند، ارتباط برقرار می‌کند. واژه‌های کلیدی: روایت‌شناسی، گوزن‌ها، جرم، نظریۀ کنشی، کنشگرف گِرِمس، مسعود کیمیایی.

کلیدواژه‌ها


اباذری، یوسفعلی و علی پاپلی‌یزدی (1393). «بررسی کنش انتقام‌جویانه در مقام واکنش رادیکال به جهان جدید در فیلم‌های مابعدقیصر (نمونۀ موردی: رضاموتوری، گوزن‌ها، کندو)». مطالعات جامعه‌شناختی (نامۀ علوم اجتماعی سابق). س 21. ش 119. صص 127ـ158. ## احمدی، بابک (1372). ساختار و تأویل متن. ج 2. چ 2. تهران: نشر مرکز. ## اخوت، احمد (1392). دستور زبان داستان. چ 3. اصفهان: فردا. ## اسکولز، رابرت (1379). درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات. فرزانه طاهری. تهران: آگه. ## ژان میشل، آدام (1383). تحلیل انواع داستان. ترجمۀ آذین حسین‌زاده. تهران: نشر قطره. ## ایوتادیه، ژان (1378). نقد ادبی در قرن بیستم. ترجمۀ مهشید نونهالی. ج 2. تهران: نیلوفر. ## برتنس، هانس (1395). مبانی نظریۀ ادبی. ترجمۀ محمدرضا ابوالقاسمی. چ 4. تهران: ماهی. ## پراپ، ولادیمیر (1386). ریخت‌شناسی قصه‌های پریان. ترجمۀ فریدون بدره‌ای. چ 2. تهران: توس. ## پرونه، میشل (1390). تحلیل متن نمایشی. غلامحسین دولت‌آبادی. تهران: افراز. ## تاجیک، محمدرضا و میثم قهرمان (1396). «میکرومقاومت در سینمای اعتراضی پیش از انقلاب؛ بررسی موردی قیصر و گوزن‌ها». فصلنامۀ سیاست، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی. س 47. ش 2. صص315ـ332. ## تولان، مایکل (1386). روایت‌شناسی: درآمدی زبان‌شناختی ـ انتقادی. ترجمۀ فاطمه علوی و فاطمه نعمتی. تهران: سمت. ## چارتریس ـ بلک، جاناتان (1398). تحلیل انتقادی استعاره: رویکردی شناختی ـ پیکره‌ای. ترجمۀ یکتا پناه‌پور. قم: لوگوس. ## دُرپَر، مریم و محمدجعفر یاحقی (1389). «تحلیل روابط شخصیت‌ها در منظومة لیلی و مجنون نظامی». بوستان ادب. س 2. ش 3. صص 65ـ90. ## دهقان، ناهید (1390). «بررسی تحلیلی ساختار روایت در کشف‌المحجوب هجویری براساس الگوی نشانه‌شناسی روایی گرماس». متن‌پژوهی ادبی. س 15. ش 48. صص 9ـ32. ## روحانی، مسعود و علی‌‌اکبر شوبکلایی (1391). «تحلیل داستان شیخ صنعان منطق‌الطیر عطار براساس نظریة کنشی گرماس». پژهش‌های ادب عرفانی (گوهر گویا). س 6. ش 2. صص 89ـ112. ## سلدن، رامـان و پیتر ویدوسون (1384). راهنمـای نظریة ادبـی معاصر. ترجمۀ عباس مخبر. چ 3. تهران: طرح نو. ## شمیسا، سیروس (1383). نقد ادبی. چ 4. تهران: فردوس. ## شیبانی‌فر، رقیه و آرش اکبری (1389). «روایت‌شناسی داستان هفت گردان برپایۀ روایت انوشیروان مرزبان و ابوالقاسم فردوسی». پژهش‌های ادب عرفانی (گوهر گویا). س 4. ش 2. صص103ـ124.## فورستر، ادوارد مورگان (1990). جنبه‌های رمان. ترجمۀ ابراهیم یونسی. تهران: نگاه. ## کاسی، فاطمه (1387). «تحلیل ساختاری داستان پادشاه سیاه‌پوش از منظر بارت و گرماس». ادب‌پژوهی. س 2. ش 5. صص 183ـ200. ## کالر، جاناتان (1382). نظریة ادبی. ترجمۀ فرزانه طاهری. تهران: نشر مرکز. ## کهنسال، مریم (1390). جلوه‌های نمایشی. تهران: سخنوران. ## گرین، کیت و جیل لبیهان (1383). درسنامة نظریه و نقد ادبی. گروه مترجمان. تهران: روزنگار. ## مشتاق‌مهر، رحمان و سعید کریمی‌قره‌بابا (1387). «روایت‌شناسی داستان‌های کوتاه محمدعلی جمال‌زاده». زبان و ادب فارسی، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز. ش 207. صص 137ـ161. ## مشهدی، محمدامیر و فاطمه ثواب (1393). «تحلیل ساختار روایتی داستان بهرام و گل‌اندام برپایۀ نظریۀ گرماس». نشریۀ متن‌پژوهشی ادبی. س 18. ش 61. صص 83ـ105. ## مشهدی، جلیل و راضیه آزاد (1390). «الگوی کنشگر در برخی روایت‌های کلامی مثنوی معنوی براساس نظریة الگوی کنشگر آلژیر داس گرماس». پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی. س 3. ش 3. صص 35ـ46. ## نیکوبخت، ناصر و احسان زیورعالم (1392). «بررسی جنبه‌های نمایشی شخصیت سودابه براساس نظریۀ کنشمندی گرماس». زن در فرهنگ و هنر (پژوهش زنان). س 5. ش 4. صص 529ـ542. ## والاس، مارتین (1386). نظریه‌های روایت. ترجمۀ محمد شهبا. چ 2. تهران: هرمس. ## وبستر، راجر (1382). پیش‌درآمدی بر مطالعة نظریة ادبی. ترجمۀ الهه دهنوی. تهران: روزنگار. ## پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و بنیاد سینمایی فارابی (1397). سلسله‌نشست‌های همآیی قلم و دوربین. ## طالبی‌نژاد، احمد (1373). ‍ یک ات‍ف‍اق س‍اده: ب‍ررس‍ی ج‍ری‍ان م‍وج ن‍و در س‍ی‍ن‍م‍ای ای‍ران. تهران: م‍ؤس‍سۀ فرهنگی ه‍ن‍ری ش‍ی‍دا. ## طوسی، جواد (1388). «آیا گوزن‌ها بهترین فیلم سینمای ماست: از انسان بی‌آرمان کاری برنمی‌آید». خردنامۀ همشهری، ش 37. ص 44. ## مظفری ساوجی، مهدی (1389). شناخت‌نامۀ مسعود کیمیایی. ج 1 و 2. تهران: مروارید. ## قوکاسیان، زاون (1378). مجموعه‌مقالات در نقد و معرفی آثار مسعود کیمیایی: از خط قرمز تا فریاد. تهران: نشر دیدار. ## قدیمی، مسعود (1390). «نقدی بر جرم» (فیلم مسعود کیمیایی، نگاهی نو از سینماگران جوان ایران بر نقد و تحلیل آثار سینمایی ایران و جهان). منتشرشده در وب‌سایت سینما برای امروز. 5 مرداد 1398. در: http://www.cinemafortoday.blogfa.com/post/10## Abazari, Y., & Papeli Yazdi, A. (2014). Investigating revenge action as a radical reaction to the New World in post-Gheiser Films (case study: motorsports, deer & hive) (in Farsi). Sociological Studies, 21(119), 127-158. ## Ahmadi, B. (1993). Text structure and interpretation (in Farsi). Tehran: Markaz. Barthes, R. (1977). An introduction to structural analysis of narratives: Image music-text. London: Fontana. ## Bertens, H. (2013). Literary theory: the basics (translated into Farsi by Mohammadreza Abolghasemi). Tehran: Mahi. ## Charteris-Black, J. (2019). Corpus approaches to critical metaphor analysis (translated into Farsi by Yekta Panahpour). Ghom: Logos. ## Culler, J. (2003). The literary in theory (translated into Farsi by Farzaneh Taheri). Tehran: Markaz. ## Dehghan, N. (2011). Analytical study of the structure of narrative in Kashf al-Mahjoub Hojviri based on the semiotic model of narrative by Greimas (in Farsi). Literary Research Text, 48, 9-32. ## Dorpar, M., & Yahaghi, M. J. (2010). Analysis of character relationships in Lily and Majnoon lyrics (in Farsi). Boustan-e Adab, 2(3), 65-90. ## Forster, E. M. (2011). Aspects of the novel (translated into Farsi by Ibrahim Younesi). Tehran: Negah. ## Ghadimi, M. (2011). Criticism of crime (a movie by Masoud Kimiai), a novel analysis of young iranian cinematographers at the criticism and analysis of Iran and the world movies. Available at: http://www.cinemafortoday.blogfa.com/post/10. ## Ghoukasian, Z. (1999). Researches on critique and introduction to Masoud Kimiai movies: from red line to shout (in Farsi). Tehran: Didar. ## Green, K., & LeBihan, J. (2004). Critical theory and practice: a course book (translated into Farsi by Group of translators). Tehran: Rouznegar. ## Perone, M. (2011). Dramatic text analysis (translated into Farsi by Gholam Hossein Doulatabadi). Tehran: Afraz. ## Jean-Michel, A. (2004). L'Analyse Des R'Cits (translated into Farsi by Azin Hosseinzadeh). Tehran: Ghatre. ## Kasi, F. (2008). Structural analysis of the story of the king in black from the perspective of R. Barthes and A. J. Greimas. Literary Analysis, 5, 183-200. ## Kohansal, M. (2011). Dramatic effects (in Farsi). Tehran: Sokhanvaran. ## Mashadi, J., & Azad, R. (2011). Studying some verb narrations of Masnavi-Ma’navi based on actional model by A. J. Gerimas. Persian Language and Literature Research, 3(3), 35-46. ## Mashadi, M., & Savab. (2014). structural analysis of Bahram and Golandam based on A. J. Gerimas Theory. Literary Research Text, 18(61), 83-105. ## Moshtagh-Mehr, R., & Karimi Ghare Baba, S. (2008). Narratology of Mohammadali Jamalzadeh short stories (in Farsi). Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Tabriz University, 51(207), 135-161. ## Mozaffari Savoji, M. (2010). Identification of Masoud Kimiaei (in Farsi). Tehran: Morvarid. ## Nekoobakht, N., & Zivar-Alam, E. (2013). Investigating Dramatical aspects of Soodabeh character based on Gerimas actional model (in Farsi). Woman in Culture and Art, Women Researches, 5(4), 529-542. ## Okhovvat, A. (2015). Story grammar (in Farsi). Isfahan: Farda. ## Propp, V. (2007) Morphology of fairy tales (translated into Farsi by Fereydoun Badre’i). Tehran: Toos. ## Rouhani, M., & Shoubkelayi, A. A. (2012). Analysis of the story of Sheikh San’an in Attar Mantegh-Otteyr based on A. J. Greimas actional theory (in Farsi). Research on Mystical Literature, Gouhar Gouya, 6(2), 89-112. ## Scholes, R. (2000). Structuralism in literature: an introduction (translated into Farsi by Farzan Taheri). Tehran. Agah. ## Selden, R. & Widdowson, P. (2005). A reader’s guide to contemporary literary theory (translated into Farsi by Abbas Mokhber). Tehran: Tarhe Now. ## Shamisa, S. (2004). Literary criticism (in Farsi). Tehran: Ferdows. ## Sheibanifar, R., & Akbari, A. (2010). Narratology of Haft Gordan based on Marzban Anoushirvan and Aboulghase Ferdowsi. Mystical-literary Research, Gouhar Gouya, 4(2), 103-124. ## Tajik, M. R., & Ghahreman, M. (2017). Micro-resistance in pre-revolutionary protest cinema: A case study of Gheisar and the deer (in Farsi). Politics, Faculty of Law and Political Science, 47(2), 315-332. ## Talebinejad, A. (1994). A simple coincidence: the study of new currents in Iran cinema. Tehran: Arts and Cultural Foundation of Sheyda. ## Toolan, M. (2007). Narrative: a critical linguistic introduction (translated into Farsi by Fatemeh Alavi and Fatemeh Ne’mati. Tehran: Samt. ## Toosi, J. (2009). Is the deer the best movie in our cinema? a hopeless man can do nothing (in Farsi). Kheradname Hamshahri, 37, 46-46. ## Wallace, M. (2007). Recent theories of narrative (translated into Farsi by Mohammad Shahba). Tehran: Hermes. ## Webster, R. (2003). Studying literary theory: an introduction (translated into Farsi by Elahe Dehnavi). Tehran: Rouznegar. ## Yves Thaddeus, J. (1999). Literary criticism- the 20th century (translated into Farsi by Mahshid Nownahali). Tehran: Niloufar.##