تأملی بر کارکرد معناییِ «پادگفتمان‌های دینی، اساطیری- استعاری» در پاره روایت‌های انتقادیِ رمان جزیره سرگردانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری،گروه زبان و ادبیات فارسی (محض)، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران.

2 استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران.

3 استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

4 استاد، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران.

10.22034/jlc.2023.391664.1551

چکیده

پادگفتمان‌ها با موتیف‌های دینی، اسطوره‌ای و استعاری از متنوع‌ترین پادگفتمان‌ها در رمان جزیره سرگردانی به شمار می‌روند. رمان جزیره سرگردانی اثر دانشور از رمان‌های اجتماعی- سیاسی پس از انقلاب اسلامی است که نویسنده توانسته است با در نظر گرفتن شرایط ایران در دهة پنجاه، به بررسی نیروهای اجتماعی و تحولات فکری نسل انقلاب بپردازد و تصویری واقع‌گرایانه از اوضاع اجتماعی ایران به دست دهد. دانشور در این رمان، برای بیان ایدئولوژی‌هایی نظیر ایدئولوژی آزادی، غرب‌زدگی، تضاد و شکاف طبقاتی، عدالت‌خواهی و... از آیات قرآنی، احادیث، داستان‌های ملی- اساطیر و پادهای استعاری تأثیر پذیرفته است. بررسی گونه‌ها و شگردهای عمق‌بخشی و توسعة فکری، معنایی و فرهنگیِ پادگفتمان‌ها و ساختار آن‌ها، جهت شناخت و درک بهتر روایات، امری ضروری است؛ از این‌رو در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی انعکاس پادگفتمان‌های دینی، اساطیری و حماسی در رمان «جزیرة سرگردانی» مورد بررسی قرار گرفته‌است. داده‌های برآمده نشان‌گر آن است که نویسنده در برخی موارد برای تأکید و یا توجیه کردن گفتمان‌ها و یا متقاعد کردن و ترغیب مخاطب خود از پادها کمک گرفته است. مثلاً برای مخالف با غرب‌زدگی، در حالی‌که برخی از شخصیت‌ها پیروی از غرب و تقلید از آن را تنها راه رهایی از مشکلات می‌دانند، به کار بردن آیات قرآنی، فرهنگ ایرانی اسلامی را یادآوری می‌کند و یا برای بیان مفهوم عدالت‌خواهی از داستان بهرام خرمدین و حماسه عاشورا بهره گرفته است. او توسط این شگرد، موجب تقویت و حمایت گفتمان‌های انتقادی می‌شود.

کلیدواژه: هاله‌سازی‌های گفتمانی، پاد‌های دینی، آیات، استعارات، اساطیر، جزیرة سرگردانی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات



مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 03 خرداد 1402
  • تاریخ دریافت: 13 فروردین 1402
  • تاریخ بازنگری: 02 خرداد 1402
  • تاریخ پذیرش: 03 خرداد 1402