1
کارشناسی ارشد ادبیات نمایشی، دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2
دانشگاه تهران، پردیس هنرهای زیبا، گروه هنرهای نمایشی
10.22034/jlc.2024.441570.1618
چکیده
نشانه-معناشناسی به شرایط دریافت و تولید معنا در نظام‌های گفتمانی روایی می‌پردازد. در حوزۀ روایت می‌توان از گرمس و لاندوفسکی، دو تن از پژوهشگران مکتب پاریس نام برد که انواع روایت و گفتمان‌های آن را مورد تقسیم‌بندی انواع کنشی، تعاملی، تطابقی و امتزاجی قرار داده‌اند. زمان یکی از عناصر روایت است که در زنجیره‌های معناییِ نظام‌های یاد شده در یک اثر نقش حائز اهمیتی را داراست. زمان در نظام‌های کنش‌محور براساس روال مادی و تقویمی و در نظام‌های روایی مدرن به صورت شوشی مانند زمان‌های خلسه، چرخشی و غیره ظاهر می‌شود. در این مقاله با بررسی آرای نشانه-معناشناسان در زمینۀ گفتمان روایت و انواع آن، همچنین با تکیه بر هریک از مدل‌های روایی و زمان مربوط به آن‌ها، به این پرسش پاسخ می‌دهیم که: چگونه در یک اثر ادبی-نمایشی نظام‌های روایی حاکم بر آن تغییر می‌کنند و این دگرگونی نظام‌های گفتمانی چطور به تغییرات انواع زمان در اثر روایی منجر می‌شود؟ با توجه به رویکرد نشانه-معناشناسی گفتمانی در این مقاله، مسئلۀ اصلی این است که نظام‌های روایی و زمان‌های هریک چطور قابلیت تغییر و ورود به ساحت یکدیگر را پیدا می‌کنند. هدف اصلی از این مقاله بررسی انواع نظام‌های روایی یادشده در گفتمان نشانه-معناشناسانه و انتقال آن‌ها به یکدیگر و به تبع آن انواع زمان‌هایی که در این نظام‌ها کارکرد روایی دارند است. به منظور نیل به این هدف، بر روایت در نمایشنامۀ افرا یا روز می‌گذرد نوشتۀ بهرام بیضایی تمرکز شده است.
)