کاربرد روایت شناسی «نظریة زمان در روایت» ژرار ژنت دررمان جای خالی سلوچ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه حکیم سبزواری

2 دانشیار گروه زبان وادبیات فارسی دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

روایت‌شناسی یا دستور زبان روایت، رویکردی روش‌مند در بررسی ساختار روایت است. این دانش ادبی، با بررسی فرم اثر ادبی می‌کوشد به نظامی معنایی فراتر از متن برسد و متن روایی را فهم‌پذیر کند.روایت‌شناسی، ساختارهای مشابه و یکسان و گاه تکراری روایت‌ها را نشان می‌دهد وعوامل اساسی در متن را که گاه ناپیدایند، در برابر مخاطب قرار می‌دهد؛ شناخت عناصری از روایت که در آثار مختلف تکرار می‌شوند و هم‌چنین تحلیل متن‌هایی که روایت از طریق آن ها بیان می‌شود. یکی از عناصر مؤثر در ساختار روایت، «زمان» است. در بیشتر روایت‌ها، زمان روایت در مقابل زمان واقعی قرار می‌گیرد.این مقاله، حاصل پژوهشی است که بر اساس نظریة «زمان در روایت» ژرار ژنت، به بررسی این مفهوم، در رمان جای خالی سلوچ، اثر پرآوازة «محمود دولت‌آبادی» می پردازد. هدف اصلی این نظریه، بحث، پیرامون زمان‌بندی روایت است که در سه سطحِ نظم، تداوم و بسامد شکل می‌گیرد. دولت‌آبادی درجای خالی سلوچاز بیشترین شگردهای زمانی بهره جسته که در این مقاله کوشیده شده است به تحلیل این سه ویژگی زمان، پرداخته شود. ضمن آن که به کارکردهای انواع زمان،یعنی زمان تقویمی، زمان حسّی ـ عاطفی شخصیّت‌ها وزمان کل روایت ازآغاز تا انجام نیز اشاره هایی شده است.. پاسخ به پرسشی دربارة چگونگی ومیزان کامیابیِ بهره مندی از رویکردهای نوین نقد و تحلیل ادبی و دانش های جدید از جمله «روایت شناسی » در بررسی متون نو و کلاسیک ،از جمله دستاوردهای پژوهشی این گونه پژوهش هاست.

کلیدواژه‌ها


- احمدی، بابک (1384). از نشانه‌های تصویری تا متن (به‌سوی نشانه‌شناسی ارتباط دیداری). چ5. تهران: نشر مرکز.
- اخوت، احمد (1371). دستور زبان داستان. اصفهان: نشر فردا.
- اردلانی، شمس‌الحاجیه (1387). «عامل زمان در رمان سووشون». زبان و ادبیات. س4 . ش10. صص9- 35.
- استم، رابرت و بورگواین (1377). فلیترمن، روایت فیلم‌شناسی. ترجمة فتاح محمدی. تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
- تودوروف، تزوتان (1382). بوطیقای ساختارگرا. ترجمۀ احمد نبوی. چ2. تهران: آگاه.
- تولان، مایکل جی. (1383). درآمدی نقادانه ـ زبان‌شناختی بر روایت. ترجمة ابوالفضل حری. تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
-  حری، ابوالفضل (1387). «درآمدی بر رویکرد روایت­شناختی به داستان روایی، با نگاهی به رمان آینه­های دردار هوشنگ گلشیری». نشریۀدانشکدۀادبیاتو علوم انسانیدانشگاهتبریز. س51. ش208. صص53-78.
- فرهاد درودگریان، فاطمه کوپا و سهیلا اکبرپور (1391). «زمان روایی در رمان احتمالاًگمشده­ام بر اساس نظریة ژرار ژنت». مطالعات داستانی. س1. ش2.صص5-17.
- دولت‌آبادی، محمود (1388). جای خالی سلوچ. چ14. تهران: نشر چشمه.
- ریمون ـ ‌کنان، شلومیت (1387). روایت داستانی بوطیقای معاصر. ترجمۀ ابوالفضل حری. تهران: نیلوفر.
-  سجودی، فرزان (1382). نشانه­شناسی کاربردی. تهران: قصه.
 - صهبا، فروغ (1387). «بررسی زمان در تاریخ بیهقی بر اساس نظریة زمان در روایت». پژوهش‌های ادبی. س5. ش21. صص89 – 112.
- علوی­مقدم، مهیار و جواد صدیقی لیقوان (1396). «بررسی روایت‌شناسی طبقات­الصوفیه بر اساس نظریة زمان در روایت ژرار ژنت». متن­شناسی ادب فارسی. د.9. ش2. صص85-98.
-  غلامحسین‌زاده، غلامحسین و همکاران (1386). «بررسی عنصر زمان در روایت با تأکید بر حکایت اعرابی و درویش در مثنوی». پژوهش‌های ادبی. س4. ش16. صص199- 217.
- فلکی، محمود (1382). روایت داستان (تئوری‌های پایه‌ای داستان‌نویسی). تهران: بازتاب نگار‌.
- قاسمی‌پور، قدرت (1387). «زمان و روایت». مجلة نقد ادبی. س1. ش1. صص123- 144.
-  لوته، یاکوب (1386). مقدمه‌ای بر روایت در ادبیات و سینما. ترجمۀ امید نیک‌فرجام. تهران: مینوی خرد.
- مارتین، والاس (1383). نظریه‌های روایت. ترجمة محمد شهبا. تهران: هرمس.
- مقدادی، بهرام (1378). فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی (از افلاطون تا عصر حاضر). تهران: فکر روز.
-  مکوئیلان، مارتین (1388). گزیدۀ مقالات روایت. ترجمۀ فتاح محمدی. تهران: مینوی خرد.
- مندنی‌پور، شهریار (1383). کتاب ارواح شهرزاد (سازه‌ها، شگردها و فرم‌های داستان نو). چ 1. تهران: ققنوس.
-  میرصادقی، جمال (1387). راهنمای داستان‌نویسی. تهران: سخن.
- Genette, Gerard (1980). Narrative Discourse. An essay in method. trans. Jane E. Lewin. Ithaca New York: Cornell University Press.
 - Toolan, Michael (2001). Narrative, a Critical Linguistic Introduction. London & New York, Routledge.