خساست به مثابه‌ی "طریقِ هستی"؛ تحلیل نشانه-معناشناختی خساست در حاجی‌آقا اثر صادق هدایت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تهران

2 دانشگاه اصفهان

چکیده

چکیده
حاجی‌آقا ازجمله آثار داستانی صادق هدایت، و برشی از زندگی مردی به نام حاجی ابوتراب است که در عین شهرت به نیکوکاری و خیرخواهی در بین اطرافیانش، در باطن فردی حیله‌گر و منفعت‌طلب است و ویژگی خساست و مال‌پرستی او از مرزهای یک احساس گذشته و به یک بیماری هولناک تبدیل شده‌ است. آنچه بررسی احساس خساست از دیدگاه
نشانه ـ معناشناسی احساسات را اهمیت می‌بخشد تکیه بر جنبۀ بین‌الاذهانی و تعاملی، یا طبق اصطلاح لاندوفسکی، «سرایتی» این احساس است. بر این اساس، در این پژوهش برآنیم تا با پیروی از نظریات منسجم صاحب‌نظرانی همچون گرمس و فونتنی، دربارۀ شکل‌گیری احساسات بشری، خساست را به­عنوان نشانه ـ معنا در این داستان تحلیل کنیم و به این پرسش اساسی پاسخ دهیم که چگونه احساس خساست به­منزلۀ مدل احساسی فردی و مجرد، احساسی بین‌الاذهانی است و چگونه خساست حاجی‌آقا از مرز خصلتی شخصی می­گذرد و بُعدی اجتماعی پیدا می‌کند. در این راستا، ابتدا به بررسی چگونگی شکل‌گیری بُعد احساسی گفتمان در این داستان خواهیم پرداخت و سپس نقش بُعد اجتماعی را در شکل‌گیری خساست بررسی خواهیم کرد. در آخر، خواهیم دید که جایگاه خساست در این داستان، تا چه اندازه با الگوهای نظام‌مند نشانه ـ معنا‌شناسی عواطف و احساسات مطابقت دارد.  
 

کلیدواژه‌ها


-         آیتی، اکرم و نجمه اکبری (1393). «تحلیل نشانه ـ معناشناختی احساس حسادت در داستان طلب آمرزش اثر صادق هدایت». جستارهای زبانی. د 7. ش ۲ (پیاپی ۳۰). صص 1-17.
-         بابک معین، مرتضی (1391). «تحلیل نشانه‌شناختی مفهوم بین­الاذهانی حسادت در رمان قوی همچون مرگ اثر موپاسان». پژوهش‌های ادب و زبان فرانسه. ش 1. صص 35-55.
-         پاینده، حسین (1393). گشودن رمان. تهران: مروارید.
-         شعیری، حمیدرضا (1388). مبانی معناشناسی نوین. تهران: سمت.
-         ــــــــــــــــ (1395). تجزیه و تحلیل نشانه ـ معنا‌شناختی گفتمان. تهران: سمت.
-         شعیری، حمیدرضا (1395). نشانه‌معناشناسی ادبیات: نظریه و روش تحلیل گفتمان ادبی. تهران: دانشگاه تربیت مدرس. 
-         ـــــــــــــــــ و ترانه وفایی (1388). راهی به سوی نشانه ـ معناشناسی سیال. تهران: علمی ـ فرهنگی.
-         هدایت، صادق (1336). حاجی‌آقا. تهران: جاویدان.
- Athari Nikazm, M. & D. Beiki (2017). "L’étude sémiotique de l’hypersomnie et de l’insomnie dans Le Vice-Consul de Marguerite Duras". Recherches en Langue et Littérature Françaises. No. 18. pp.33-50.
- Benveniste, E. (1966). Problèmes de linguistique générale. Tome I. Paris: Gallimard.
- Bertrand, D. (1987)."Sémiotique et explication de textes : Les discours d’une passion". Le Français Dans Le Monde, Recherches Et Applications. No. spécial. pp. 50-71. Consulté le 27 mai, 2015, sur http://www.google.com/.
ـــــــــــــــ (2000). Précis de sémiotique littéraire. Paris : Nathan.
- Biglari, A. (2009). "La passion du désespoir dans le poème «Veni, Vidi, Vixi » de Victor Hugo". Revista de linguistica. V. 53. No. 2. pp. 523-535.
- Diarrassouba, A. (2015). La perception et la communication de l’objet valeur: l’oralité dans la prose romanesque de Amadou Koné .Thèse de doctorat. Université de Limoges; Université Alassane Ouattara (Bouaké).
- Greimas, A. J. (1983). Du sens II, Essais sémiotiques. Paris: seuil.
- Greimas, A. J. & J. Fontanille (1991). Sémiotique des passions. Des états de choses aux états d’âme. Paris: Seuil.
- Rey, A. (1993). Le Robert Micro Poche. Dictionnaire d’apprentissage de la langue française. Paris: Dictionnaires le Robert.
- Zilberberg, C. (2012). "L’avarice comme forme de vie". Actes Sémiotiques. No. 115. Consulté le 5 décembre, 2014, sur http://epublications.unilim.fr/revues/as/1479.