کاربست نظریۀ زمان روایت ژرار ژنت در مجموعه داستان‌های لحظۀ صدق و به کی سلام کنم؟

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه علامه طباطبائی

2 علامه طباطبائی

چکیده

چکیده
نوال سعداوی از بزرگ­ترین داستان­نویسان و رمان­نویسان عرب، در مجموعه داستان لحظة صدق و سیمین دانشور نویسندۀ برجستۀ معاصر فارسی در مجموعه داستانِ به کی سلام کنم؟ از تکنیک­های روایی بسیاری در راستای اهداف داستان­نویسی خود استفاده کرده­ و از میان ساخت­مایه­های روایی داستان، به عنصر زمان بیش از هر چیز اهمیت داده­اند که تطبیق و تحلیل آن را با نظریه­های جدید روایی امکان­پذیر می­سازد. در میان نظریاتی که برای زمان روایی روایت مطرح شده است، نظریۀ ژرار ژنت اهمیت بسیاری دارد. او بین زمان تقویمی داستان و زمان روایت تفاوت قائل شد و در نظریۀ زمان در روایت، گونه­های مختلف زمان را را از سه جنبۀ نظم، تداوم و بسامد بررسی کرد. در این پژوهش تلاش بر این است تا با روش تحلیلی و استقرائی ابتدا نظریۀ ژنت را توضیح دهیم سپس به تطبیق آن نظریه بر اساس مکتب امریکایی نزد دو نویسندۀ مذکور بپردازیم تا مشخص شود که این دو نویسنده تا چه اندازه از انواع شگردهای زمانی در روایت­های خود بهره جسته­اند و چه تفاوت­هایی در بررسی عنصر زمان دارند. نتایج حاصل از پژوهش، بیانگر آن است که هر دو نویسندۀ زن از تکنیک­های نظریۀ زمان همچون بسامد و تداوم در داستان­های خود استفاده کرده­اند؛ اما زمان­پریشی در اثر دانشور نمود بیشتری داشته است و بیشتر از نوع گذشته­نگری است و عاملی که نزد هر دو سبب گستردگی زمان و درنگ در روایت شده است، توصیفات دقیق و جزئی و پرداختن به اموری است که در ارتباط دقیق با رخدادهای اصلی داستان نیستند. 
 

کلیدواژه‌ها


- احمدی، بابک (1380). ساختار و تأویل متن. تهران: مرکز.
- اخوت، احمد (1371). دستور زبان داستان. اصفهان: فردا.
- اردلانی، شمس­الحاجیه (1387). «عامل زمان در رمان سو و شون». زبان و ادبیات. س 3. ش 4. صص 9ـ35.
- بهرامیان، زهرا و همکاران (1396). «کاربرد روایت­شناسی نظریۀ زمان در روایت ژارر ژنت در رمان جای خالی سلوچ». روایت­شناسی. س 1. ش 2. صص 1ـ25.
- بهنامفر، محمد و همکاران (1393). «بررسی زمانمند روایت در رمان سال­مرگی بر اساس نظریۀ ژرار ژنت». متن­پژوهی ادبی. ش 60. صص 125ـ144.
- پارسا، شمسی (1393). «تحلیل زمان در روایت­های شعری مهدی اخوان ثالث». پژوهش­های نقد ادبی و سبک­شناسی. ش 1. صص 41ـ62.
- جنیت، جیرار (1997). خطاب­الحکایة. المجلس الأعلی للثقافة.
- حسن­لی، کاووس و ناهید دهقانی (1389). «بررسی سرعت روایت در رمان جای خالی سلوچ». متن­پژوهی ادبی. د 14. ش 45. صص37ـ63.
- حمدی، صلاح­الدین (2011) «الفضاء فی روایات عبدالله عیسی السلامة». مجلة أبحاث کلیة التربیة الأساسیة. دانشگاه موصل. ش 1. صص 197-216.
- دانشور، سیمین (1380). به کی سلام کنم؟. تهران: خوارزمی.
- دزفولیان، کاظم و فؤاد مولود (1388). «روایت­شناسی تاریخبیهقی (بررسی سازوکار روایت حکایت بوبکر حصیری) بر اساس نظریۀ ژنت».تاریخادبیات. ش 3. صص 54ـ101.
- رنجبر، محمود و همکاران (1391). «بررسی ساختاری عنصر زمان بر اساس نظریۀ ژارر ژنت در نمونه­ای از داستان کوتاه دفاع مقدس». ادبیات پایداری. س 3. ش 6. صص 105ـ 131.
- ریکور، پل (1383). زمان و حکایت: پی­رنگ و حکایت تاریخی. ترجمۀ مهشید نونهالی. تهران: گام نو.
- السعداوی، نوال (2017). لحظة صدق. المملکة المتحدة: مؤسسة هنداوی سی آی سی.
- سلدن، رامان و پیتر ویدوسون (1384) . راهنمای نظریۀ ادبی معاصر. ترجمۀ عباس مخبر. تهران: طرح نو.
- شاکری، جلیل و سعید رمشکی (1394). «بررسی مؤلفه­های زمان روایی در رمان جزیرۀ سرگردانی و ساربان سرگردان سیمین دانشور». ادبیات پارسی معاصر. د 5. ش 3. صص 89ـ 111.
- شکری، یدالله (1395). «ساختار روایت در داستان شیخ صنعان بر اساس نظریۀ ژرار ژنت». مطالعات زبانی و بلاغی. س 7. ش 13. صص114ـ138.
- علی­زاده، ناصر و مهناز مهدی­زاد فرید (1396). «بررسی عنصر زمان در قصۀ ورقه و گلشاه از دیدگاه ژرار ژنت». زبان و ادبیات فارسی. ش 82. صص 259ـ277.
- غلامحسین­زاده، غلامحسین و همکاران (1386). «بررسی عنصر زمان در روایت با تأکید بر حکایت اعرابی و درویش در مثنوی». پژوهش­های ادبی. س 4. ش 11. صص 199ـ217.
- فروزنده، مسعود (1387). «تحلیل ساختاری طرح داستان ورقه و گلشاه عیوقی». زبان و ادبیات فارسی. س 16. ش 60. صص65ـ81.
- قاسمی­پور، قدرت (1387). «زمان و روایت». نقد ادبی. ش 1. س 1. صص 123ـ144.
- القصراوی، مها (2004). الزمن فی الروایة العربیة. چ 1. بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات و النشر.
- کلانتری، کاظم و ابراهیم استاجی (1394). «رابطۀ زمان روایی و مرگ در داستان سیاوش». پژوهش­های نقد ادبی و سبک­شناسی. د 6. ش 19. صص 169ـ196.
- لحمیدانی، حمید (1991). بنیة النص السردی من منظور النقد الأدبی. چ 1. بیروت: المرکز الثقافی العربی.
- مارتین، والاس (1391). نظریه­های روایت. ترجمۀ محمد شهبا. تهران: هرمس.
- مرتاض، عبدالملک (1998). فی نظریة الروایة. الکویت: عالم المعرفة.
- مقدادی، بهرام (1378). فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی (از افلاطون تا عصر حاضر). تهران: فکر روز.
- یعقوبی، رویا (1391). «روایت­شناسی و تفاوت میان داستان و گفتمان بر اساس نظریات ژرار ژنت». پژوهشنامۀ فرهنگ و ادب. س 8. ش 13. صص 289ـ311.