نشانه‌‌ ـ ‌معناشناسی زبان اسطوره‌ای در رمان سنگ و سایه نوشتة محمدرضا صفدری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته دکترى زبان و ادبیات فارسى از دانشگاه شیراز

چکیده

زبان اسطوره‌ای زبانی است که شیوه‌های زمانی، مکانی یا نشانه‌ای ساختار اسطوره در آن بازتولید شده است. در این مقاله، با استفاده از متن رمان سنگ و سایه از محمدرضا صفدری، چگونگی چنین برساختی از اسطوره‌ در زبان تحلیل و تبیین شده است. در چنین تحلیلی، وضعیت تاریخ ـ نمود زمانی اسطوره ـ و طبیعت ـ نمود مکانی اسطوره ـ حائز اهمیت بسیار است. در جریان همین وضعیت تقابلی یا تناظریِ تاریخ و طبیعت است که دلالت‌های زبانی در رمانِ مورد مطالعه معنا می‌یابد. در این اثر، نویسنده با هدایت دلالت‌ها از مصداقی معیّن به سطحی سیال از معنا، امکان‌های دلالی زبان را گسترش داده و در این مسیر تخیل را به‌گونه‌ای به‌خدمت گرفته که هم تاریخ و هم طبیعت موجود در دل دنیای کهن‌الگویی متن و هم نابودی آن‌ها توجیه‌پذیر است. زبان اسطوره‌ای نیازمند نظامی است از دلالت‌های میان‌سطحی که بتواند گامی از نمادپردازی فراتر نهد. به‌نظر می‌رسد محمدرضا صفدری در رمان سنگ و سایه توانسته است به چنین نظامی از زبان دست یابد.

کلیدواژه‌ها


- پاینده، علی (۱۳۹۴). «یادداشتی بر رمان سنگ و سایه؛نویسنده: محمدرضا صفدری». تارنمای ادبی چوک. 
http://www.chouk.ir/maghaleh-naghd-gotogoo/11614-2015-06-24-10-13-56.html
- درمنکی، خلیل (۱۳۹۳). «چین‌خوردگی‌های نوشتار: نقدی بر رمان سنگ و سایه، نوشتۀ محمدرضا صفدری». روزنامۀ شرق. ش۲۱۳۳. ص۸.
- سگال، رابرت آلن (۱۳۸۹). اسطوره. ترجمۀ فریده فرنودفر. تهران: بصیرت.
- شایگان، داریوش (۱۳۸۸). بت‌های ذهنی و خاطرۀ ازلی. چ۷. تهران: امیرکبیر.
- صفدری، محمدرضا (۱۳۹۵). سنگ و سایه. چ۲. تهران: ققنوس.
- ـــــــــــــــــــ (۱۳۹۶). من ببر نیستم پیچیده به بالای خود تاکم. چ۳. تهران: ققنوس.
- عامری، رضا (۱۳۹۵). «روایت روزگار خراب؛ نقدی بر سنگ و سایه‌ی محمدرضا صفدری».
http://farhangemrooz.com/news/48535/
- عمادیان، بارانه (۱۳۹۶). تاریخ طبیعی زوال: تأملاتی دربارۀ سوژۀ ویران. چ۳. تهران: بیدگل.
- Agamben, Gorgio (1993). Infancy and History: The Destraction of Experience. Tr. Liz Heron. U.K: Verso.
- Barthes, Roland (1991). Mithologies. Tr. Annette Lavers. U.S.A: The Noonday Press.
- Cassirer, Ernst (1955). The Philosophy of Symbolic Forms. Vol. 2. Mythical Thought. Tr. Ralph Manheim. U.K: Yale University Press.
- Deleuze, Gilles (2006). Two Regimes of Madness. Tr. Ames Hodges and Mike Taormina. U.K: MIT Press.
- Levinas, Emmanuel (1982). Time and the Other. Tr. Richard A Cohen. U.S.A: Duquesne University Press.
- White, Richard (2012). “Levinas, The Philosophy of Suffering, and the Ethics of Compassion”. The Heythrop Journal. pp. 111-123.