نقش زبان روایی در رئالیسم جادویی روزگار سپری‌شدۀ مردم سالخورده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه خوارزمی تهران

چکیده

زبان، به‌عنوان مؤلفه‌ای مهم در روایت رمان­های رئالیسم­ جادویی، کارکردی متناقض­نما دارد؛ از سویی با وسعت بخشیدن به تخیل، ادبیت رمان را محقق می­سازد و بُعد جادویی آن را تقویت می­کند و از سوی دیگر با کارکرد زبان­شناسانه در روایتِ داستان و تحکیم رابطة علت­ومعلولی، مخاطب را به فضای واقعی برمی­گرداند تا در اوج حیرت­انگیزی، پدیده­های جادویی باورپذیر شوند. هدف مقالة حاضر این است که نشان دهد زبان روایی چگونه در روزگار سپری‌شدة مردم سالخورده به ایجاد رئالیسم­ جادویی کمک می­کند. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر نظر اندیشمندان حوزة رئالیسم ­جادویی و زبان­شناسی، این رمان را به‌شیوة استقرائی و آوردن شاهد‌مثال بررسی کرده است. نتایج نشان می­دهد زبان با نوع روایتگری در سه سطح آوایی، نحوی و واژگانی متحول می­شود و با نقش متناقض­نمایی که می‌یابد، جادوها و واقعیت­ها را به‌گونه­ای درمی­آمیزد که مخاطب علاوه‌بر التذاذ روحی، آن‌ها را باور می­کند. بنابراین سبک زبانی دولت‌آبادی در روایت رئالیسم جادویی­ این رمان به‌شکل معناداری مؤثر بوده است.

کلیدواژه‌ها


- آقازاده، فردوس و شیرین پور­ابراهیم (1387). «بررسی زبان­شناختی دیدگاه روایتگری داستان ʼروز اول قبرʻ صادق چوبک در چهارچوب مدل سیمپسون». نقد ادبی. ش3. صص۸- ۲۷.
- احمدی، بابک (1391). ساختار و تأویل متن. چ۴. تهران: نشر مرکز.
- اخوت، احمد (1389). دستور زبان داستان. تهران: صدرا.
- اسحاقیان، جواد (1371). «سویه‌های رئالیسم جادویی در مکانی به‌وسعت هیچ». جهان کتاب. ش۱۱. صص۱۹- ۴۱.
- انوری، حسن و حسن احمدی گیوی (1386). دستور زبان فارسی 2. چ۳. تهران: موسسۀ فرهنگی فاطمی.
- ایران‌زاده، نعمت‌الله و مریم شریف‌نسب (1387). «کاربرد تصویری ـ بلاغی سجاوندی». ادب‌پژوهی. ش5. صص۳۱- ۵۹.
- باقری، بهادر و محسن وثاقتی جلال (1392). «بازآفرینی اسطورة سوشیانس در روزگار سپری‌شدۀ مردم سالخورده». فصلنامة پژوهش­های ادبی. س10. ش40. صص۹- ۳۸.
- بیاد، مریم و فاطمه نعمتی (1384). «کانون­سازی در روایت». پژوهش­های ادبی. س2. ش7. صص۸۳- ۱۰۸.
- بی‌نیاز، فتح‌الله (1383). ادبیات قصری در تاروپود تنهایی. چ۱. تهران: قصیده‌سرا.
- حق‌بین، فریده (1392). زبان‌شناسی ایرانی، نگاهی تاریخی از دورۀ باستان تا قرن دهم. تهران: نشر مرکز.
- حق‌شناس، علی‌محمد (1383). «آزادی و رهایی در زبان و ادبیات». فصلنامۀ مطالعات و تحقیقات ادبی دانشگاه تربیت معلم. ش3 و 4. صص۳۹- ۵۸.
- خزاعی‌فر، علی (1384). «رئالیسم جادویی در تذکرةالاولیا». نامۀ فرهنگستان. صص۱- ۷.
- خوزان، مریم و حسین پاینده (گردآورنده و مترجم) (۱۳۸۶). زبان‌شناسی و نقد ادبی. راجر فالر و دیگران. تهران: نشر نی.
- دولت‌آبادی، محمود (13۷۳). ما نیز مردمی هستیم. به‌کوشش امیرحسن چهل‌تن و فریدون فریاد. چ۱. تهران: نشر پارسی.
- ـــــــــــــــــــ (1377). روزگار سپری‌شدۀ مردم سالخورده. ج۱ و ۲. چ۵. تهران: چشمه.
- ـــــــــــــــــــ (1379). روزگار سپری‌شدۀ مردم سالخورده. ج۳. چ۱. تهران: چشمه.
- رضایی، مریم (1388). آشنایی با مارکز. تهران: نشر مرکز.
- سرکوهی، فرج (1371). «نقد روزگار سپری‌شدۀ مردم سالخورده». آدینه. ش۶۸ و ۶۹. صص۹- ۲۷.
- سناپور، حسین (1386). جادوهای داستان. تهران: علمی و فرهنگی.
- شفایی، احمد (1363). مبانی علمی دستور زبان فارسی. چ۱. تهران: نوین.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا (13۹1). موسیقی شعر. چ۱۰. تهران: آگه.
- شیری، قهرمان (1387). «نام‌گزینی در روزگار سپری‌شده‌ی دولت‌آبادی ـ کلیدهایی برای درک محتوای رمان». مجلۀ علوم انسانی دانشگاه الزهرا. ش74. صص۱۱۳- ۱۴۴.
- صفوی، کوروش (1380). از زبان‌شناسی به ادبیات. ج۲. چ۱. تهران: نشر مرکز.
- علایی، مشیت (1392). زیبایی­شناسی و نقد. تهران: کتاب آمه.
- گلشیری، احمد (1386). گابریل گارسیا مارکز. چ۴. تهران: نگاه.
- گیبرت، ریتا (1387). هفت صدا. ترجمۀ نازی عظیما. چ۳. تهران: آگه.
- مشرف، مریم (1385). شیوه‌نامۀ نقد ادبی. تهران: سخن.
- معتقدی، محمود (1373). «روایت روزگار گم‌شده»، تکاپو. ش12. صص۱۱- ۲۸.
- مندنی‌پور، شهریار (1383). ارواح شهرزاد. تهران: ققنوس.
- مهویزانی، الهام (1373). نقد و بررسی ادبیات امروز ایران. د۲. تهران: روشنگران.
- نیکوبخت، ناصر (1383). «صوت آواها و نظریۀ منشأ زبان»، بهار. ش3. صص۱۱۵- ۱۳۲.
- نیکوبخت، ناصر و مریم رامین‌نیا (1384). «بررسی رئالیسم جادویی و تحلیل رمان اهل غرق». پژوهش‌های ادبی. ش8. صص۱۳۹- ۱۵۴.
- Abrams, M.H. (1998). A Glossary of Literary Term. 8 edition. THOMSON WADSWIRTH. USA.
- Wikipedia free Encyclopedia/magic realism.