بررسی و تحلیل بوف کور و موج‌ها اثر ویرجینیا وولف بر اساس نظریۀ رالف فریدمن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

4 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

رمان مدرن درمقابل رمان ‏به مفهوم کلاسیک و در قالب و سبک واقع‌گرایانه انواعی دارد که بررسی و تبیین آن در تحقیقات غربی مسبوق به سوابقی است؛ ولی در ادبیات داستانی فارسی نسبتاً نوپاست. برخی پژوهشگران به قرار گرفتن رمان‌ بوف کور در زیرژانر رمان غنایی مدرن اشاره کرده‌اند. پژوهش حاضر نیز به‌منظور سنجش مشروح بوف کور در این جایگاه صورت گرفته‌ است. به این منظور، از نظریۀ رالف فریدمن درخصوص رمان غنایی مدرن استفاده شده و با توجه به این نظریه عناصر داستان، یعنی پی‌رنگ، زاویۀ دید، شخصیت‌پردازی و صحنه‌پردازی (زمان و مکان)، تحلیل و بررسی گردیده است. برای ارزیابی بهتر بوف کور در نوع رمان غنایی مدرن، به مطالعۀ تطبیقی آن با رمان موج‌ها نوشتۀ ویرجینیا وولف پرداخته شده است که رالف فریدمن آن را نمونۀ رمان غنایی مدرن می‌داند. نتیجۀ این پژوهش تطبیقی و نظریه‌محور دیدگاه پژوهشگران پیشین را درخصوص غنایی بودن بوف کور تأیید کرده و نشان داده که عناصر داستان در این رمان، مانند موج‌ها، براساس تصویر و ساختار شاعرانه ارائه شده و همگی به‌صورت یک‌پارچه در خدمت نمایش درونیات و نگرش شخصیت به خود و جهان پیرامون اوست. مشروح این شباهت‌ها و هماهنگی بوف کور با نظریۀ رالف فریدمن، این رمان را در زیرژانر رمان غنایی مدرن قرار داده و در جایگاه اولین رمان غنایی مدرن فارسی معرفی کرده است. 

کلیدواژه‌ها


بیات، حسین (1387). داستاننویسی جریان سیال ذهن. تهران: علمی و فرهنگی.
بروستر، اسکات (1395). شعر غنایی. ترجمۀ رحیم کوشش. چ2. تهران: سبزان.
بصیری، مریم (1396). فرایند شکل‌گیری داستان در ادبیات داستانی و دراماتیک. تهران: امیرکبیر.
 پاینده، حسین (1395). داستان کوتاه در ایران (داستان‌های مدرن). ج2. چ3. تهران: نیلوفر.
پورنامداریان، تقی (1386).  «انواع ادبی در شعر فارسی». مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه قم. ش3. صص7ـ22.
پوینده، محمدجعفر (1392). درآمدی بر جامعه‌شناسی ادبیات (مجموعه‌مقاله). چ3. تهران: نقش جهان.
تسلیمی، علی (1393). پیام هدایت و نظریۀ شرق و غرب‌شناسی. تهران: کتاب آمه.
حسن‌لی، کاووس و سیامک نادری (1392). «شهر کهن ری در بوف کور بازخوانی عناصر فرهنگی، اجتماعی و جغرافیای تاریخی». فصلنامۀ نقد ادبی. ش23. صص149ـ170.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1396). «بازیابی عنصر مکان در بوف کور صادق هدایت برپایۀ جغرافیای تاریخی ری و تهران». فصلنامۀ نقد ادبی. ش37. صص164ـ182.
حیدری، محبوبه (1390ـ1391). «شخصیت چندبعدی در سه قطره خون، بوف کور، شازده احتجاب و ملکوت». پژوهش‌های ادبی. ش34 و 35. صص75ـ108.
ذاکری‌کیش، امید (1395). «نقد و بررسی نظریۀ ادبیات غنایی در ایران (با تکیه بر ادبیات پیش از اسلام)». جستارهای ادبی. ش194. صص103ـ126.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1352). «انواع ادبی و شعر فارسی». خرد و کوشش. ش11 و 12. صص96ـ119.
شمیسا، سیروس (1376). داستان یک روح. (شرح و متن بوف کور صادق هدایت). چ3. تهران: فردوسی.
صنعتی، محمد (1397). صادق هدایت و هراس از مرگ، ساخت‌شکنی روان‌تحلیل‌گرانه بوف کور. چ7. تهران: نشر مرکز.
عطایی‌راد، حسن و جلال قیامی‌میرحسینی (1380). مرد اثیری: سیری در زندگانی و مرگ صادق هدایت. تهران: روزگار.
علی‌زاده، ناصر و طاهره نظری‌انامق (1390). «نقد شخصیت در آثار داستانی هدایت». ادبیاتوزبان‌ها، زبانوادبفارسی. ش223. صص151ـ190.
فرح‌بخش، علیرضا و صالح حق‌شناس (1397). «بررسی ساختار روایت در بوف کور صادق هدایت و خشم و هیاهو ویلیام فاکنر براساس مؤلفه‌های جریان سیلان ذهن و تک‌گویی درونی».  اولین کنفرانس ملی تحقیقات بنیادین در مطالعات زبان و ادبیات. تهران: مؤسسۀ آموزش عالی اوج آبیک. صص1ـ18.
قویمی، مهوش (1378). «بوف کور و شازده احتجاب: دو رمان سوررئالیست». پژوهشنامۀ علوم انسانی. ش57. صص317ـ334.
کاتوزیان، محمدعلی (1373). بوف کور هدایت. تهران: نشر مرکز.
محمودی، محمدعلی (1387). «بررسی روایت در بوف کور هدایت». پژوهشنامۀ ادب غنایی. ش10. صص121ـ144.
مسکوب، شاهرخ (1382). «خیزاب‌ها». سمرقند. ش1. صص57ـ60.
ملکی، فرشته، علیرضا شوهانی و علی گراوند (1398). «بررسی سبک‌شناسانۀ رمان‌های گوتیک ایرانی با تکیه بر چهار اثر بوف کور، شازده احتجاب، گوژ و نگهبان». فصلنامۀ تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب). ش4. صص117ـ134.
منتشری، ایرج (1397). «بوف کور صادق هدایت و خیزاب‌های ویرجینیا وولف: روایت روایت‌زدگی». پژوهش‌های ادبیات تطبیقی. د6. ش2. صص43ـ64.
مولودی، فؤاد (1398). نمایش ذهن در داستان: درآمدی بر تطور روایت ذهنی در داستان‌نویسی از جمالزاده تا گلشیری. تهران: پایا.
میرصادقی، جمال و میمنت میرصادقی (1388). واژه‌نامۀ هنر داستان‌نویسی. چ2. تهران: کتاب مهناز.
میرصادقی، جمال (1397). فرهنگ داستان‌نویسان: شیوه‌های روایت تشریحی داستان‌نویسی. تهران: فرهنگ معاصر.
نفیسی، آذر (1369). «دریافتی از بوف کور». کلک. ش1. صص10ـ20.
ولک، رنه و آوستن وارن (1373). نظریۀ ادبیات. ترجمۀ ضیاء موحد و پرویز مهاجر. تهران: علمی و فرهنگی.
وولف، ویرجینیا (1397). موج‌ها. ترجمۀ مهدی غبرائی. چ7. تهران: افق.
هدایت، صادق (1315). بوف کور. تهران: جاویدان.