بازنمایی شیوه ی روایت پردازی رمان پسامدرن بر اساس انگاره ی زبان شناختی-ادبی سیمپسون: مطالعه ی موردی رمان "شب ممکن"

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 استاد گروه زبان‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 دانشیار گروه زبان‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

برخی نظریه­های زبان­شناسی، ازجمله انگارة زبان­شناختی ـ ­ادبی سیمپسون، مدعی‌اند که ظرفیت لازم جهت توصیف و تبیین انواع روایت­ها را دارند. پژوهش حاضر به روشی توصیفی ـ تحلیلی، شیوة روایت­پردازی رمان شبممکننوشتة محمدحسن شهسواری را براساس انگارة مذکور بررسی کرده تا ویژگی­های ساختار روایی این اثر پسامدرن مشخص گردد و همچنین ظرفیت مدل تحلیل روایت سیمپسون در توصیف و تحلیل رمان­های پسامدرن سنجیده شود. پس از استخراج ابزارهای زبانی مورد نیاز، مانند جملات غیرفارسی، گویش­های فردی، فرایندهای معنایی، شیوه­های ارائة گفتار و تفکر شخصیت­ها، واژه­های نشان­دهندة وجهیت، تأخرها، تقدم‌ها و روابط بینامتنی، و بررسی آن‌ها مشخص شد که این اثر براساس پنج واحد از مدل تحلیل روایت سیمپسون قابل بررسی است: جملات غیرفارسی و گویش­های فردی شخصیت­ها بیانگر سطح اجتماعی و فرهنگی آن‌هاست؛ فرایندهای مادی بیش از دیگر فرایندها در این رمان به‌کار رفته است؛ این اثر به‌صورت اول‌شخص و از دیدگاه شخصیت ـ راویان شرکت­کننده در این داستان روایت شده است؛ در این متن روایی، تفکر مستقیم آزاد بیش از دیگر گونه­های ارائة گفتار و تفکر خودنمایی می­کند؛ وجه غالب سایه‌روشن وجهیت منفی است و انواع روابط بینامتنی در حوزه­های مختلفی همچون مکان، شخصیت­ها و آثار ادبی، هنری و فلسفی در آن به‌چشم می­خورد. اما ساختار متنی این رمان از طریق انگارة مورد نظر سیمپسون قابل تحلیل نیست.

کلیدواژه‌ها


پاینده، حسین (1389). «صناعت­پردازی پسامدرن در رمان شب ممکن: روایت­های ممکن». روزنامة شرق. ش1001 و 1002.
پیروز، غلامرضا، زهرا مقدسی و محدثه فتوت (1390). «بررسی مؤلفه­های پسامدرن در رمان آزاده‌خانم و نویسنده­اش نوشتة رضا براهنی». جامعه­شناسی هنر و ادبیات. س3. ش1. صص133ـ157.
تودوروف، تزوتان (1377). منطق گفت­وگویی میخائیل باختین. ترجمة داریوش کریمی. تهران: نشر مرکز.
رحیم­بیکی، ساناز، محمود براتی و مرتضی هاشمی (1395). «تحلیل سطح بلاغی (ادبیت) و ایدئولوژیک (اندیشگانی) زبان در رمان­های پسامدرن ایرانی».  فصلنامة نقد ادبی. س9. ش33. صص151ـ175.
شهسواری، محمدحسن (1388). شب ممکن. تهران: نشر چشمه.