غربت‌ها نمی‌مانند، می‌روند؛ خشونت در جهان متنی رمان لولی خنده‌فروش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

چکیده

این پژوهش به واکاوی انواع خشونت در رمان لولی خنده‌فروش، ارتباط آن با «دیگربودگی» کولی‌ها و ارزیابی دریافت مخاطب نهفته از خشونت پراکنده در اثر می‌پردازد. لولی‌ها در ادبیات ایران حضوری کم‌رنگ دارند و همین دراقلیت‌بودگی و درحاشیه‌ماندگی، خشونت پنهانی است که رد پای آن‌ها را از واقعیت ادبی محو می‌کند. لولی خنده‌فروش از معدود رمان‌هایی است که جهان غریب لولی‌ها را ترسیم می‌کند و روایت آوارگی کولی‌ها و خشونتی است که از درون و بیرون به آن‌ها تحمیل می‌شود. خشونت را از دو بُعد می‌توان در این اثر جست‌وجو کرد: خشونتی که از جامعۀ تاجیک (غیرکولی) به کولی‌ها تحمیل می‌شود و خشونتی که کولی‌ها به هم روا می‌دارند و بازتاب فشارهای بیرونی است. رمان مالامال از خشونت آَشکار و پنهان است و با بهره‌گیری از «روایت‌های ناشنیده» و راویان کولی‌تبار، جهان خشونت‌بار کولی‌ها را لمس‌پذیر می‌کند. همچنین با کلیشه‌زدایی، تصویرهای سیاه‌وسفید کولی‌ها را به چالش می‌کشد. نظام سلسله‌مراتبی ارباب‌رعیتی، تبعیض‌های قومی‌نژادی، دشنام‌ها و تهمت‌ها، دوپارگی جامعۀ کولی و تاجیک، قتل، غارت، تعصب و شکنجه از مصداق‌های خشونت در رمان اکبرکرمانی‌نژاد هستند. این رمان با نگاهی آسیب‌شناختی خشونت فردی و جمعی را بازتاب می‌دهد و با ژرف‌کاوی انگیزش‌های خشونت‌بار، همدلی خواننده را برمی‌انگیزد. خشونت برای کولی‌ها به پیش‌فرض تبدیل شده است و آن‌ها به‌جای ایستادگی دربرابر خشونت، با عاملان خشونت همراه می‌شوند. مواجهه با «دیگریِ فرهنگی» خشونت نسل‌های آیندۀ کولی‌ها را تعدیل می‌کند؛ اما نسل نو با هویتی میانه، همچنان دیگریِ فروتر باقی می‌ماند و همچون حاشیه‌ای است که به مرکز آمده‌ و در میانۀ مرکز به حاشیه رانده شده‌ است. واژه‌های کلیدی: ادبیات اقلیت، ادبیات چندفرهنگی، ادبیات کولی‌ها، خشونت، علی اکبرکرمانی‌نژاد، لولی خنده‌فروش.

کلیدواژه‌ها


اسداللهی، مائده، سهیلا صلاحی‌مقدم و مریم حسینی (1396). «بررسی مقایسه‌ای جلوه‌های خشونت علیه زنان در داستان‌های دختر غبار نوشتۀ وندی ولس و کولی کنار آتش نوشتۀ منیرو روانی‌پور». فصلنامۀ ادبیات تطبیقی. س 9. ش 16. صص 1ـ19. ## اکبرکرمانی‌نژاد، علی (1397). لولی خنده‌فروش. تهران: کافل. ## آقاپور، فرزانه (1395). «بومی‌نویسی در رمان سیلان، دختر کولی» در مجموعه‌مقالات همایش ادبیات فارسی معاصر. دانشگاه ولایت. ## خطیبی، ابوالفضل (1397). «کولی در ادبیات فارسی». فصلنامۀ جستارهای نوین ادبی. ش 200. صص91ـ116. ## ذکاء، یحیی (1337). کولی و زندگی او. تهران: هنرهای زیبای کشور. ## ژیژک، اسلاوی. (1389). خشونت؛ پنج نگاه زیرچشمی. ترجمۀ علی‌رضا پاک‌نهاد. تهران: نشر نی. صفی‌خانی، ثمره، سید یعقوب موسوی و قنبرعلی رجبلو (1395). «هویت در آستانۀ کولی‌های ساکن تهران». فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی ایران. د 9. ش 3. صص 1ـ29. ## علی‌پور‌گسکری، بهناز و آنیتا الداغی (1399). «چشم‌اندازهای روایی چندگانه به‌مثابۀ پدیدۀ روایی مدرن». دوفصلنامۀ روایت‌شناسی. س 4. ش 7. صص 225ـ254. ## Aghapour, F. (2017). Indigenous aspects of “Seilan, the Gypsy Daughter” (in Farsi). Contemporary Persian Literature Conference, Velayat University, Iran. ## Akbarkermaninejad, A. (2018). Laughter-Seller gypsy (in Farsi). Tehran: Kafel. ## Alipurgaskari, B., & Aldaghi, A. (2020). Multiperspectivity narration as a modern phenomenon (in Farsi). JNS, 4(7), 225-254. 20.1001.1.25886495.1399.4.1.9.7## Asadollahi, M., Salahi Moghadam, S., & Hosseini, M. (2017). A contrastive study of violence against women in “Daughter of Dust” and “Koli Kenar-e Atash” (Gypsy by the Fire) (in Farsi). JCL, 9(16), 1-19. 10.22103/jcl.2017.1680## Bourdieu, P. (1984). Distinction: A social critique of the judgement of taste (translated into English by Richard Nice). London: Routledge. ## Cergol, J. (2015). Minority literature: A case study in the literary production of the Italian minority in Slovenia and Croatia and of the Slovenian minority in Italy. International Journal of Language, Translation and Intercultural Communication, 2, 61-68. ## Chersiu, L. (2008). The deportation to Transnistria and the exoticization of the Roma in Zaharia Stancu’s novel the Gypsy Tribe. In V. Glajar & D. Raduleseo (eds), Gypsies in European Literature and Culture (pp. 161-177). New York: Palgrave Macmillan TM. ## Degenaar, J. J. (1980). The concept of violence. Politikon: South African Journal of Political Studies, 7(1), 14-27. ## Degenaar, J. J. (1980). The concept of violence. Politikon: South African Journal of Political Studies, 7(1), 14-27. ## Delgado, R. (1989). Storytelling for oppositionists and others: A plea for narrative. Michigan Law Review Association, 87(8), 2411-2441. ## Glajar, V, & Raduleseo, D. (2008). Gypsies in european literature and culture. New York: Palgrave Mcmillan TM. ## Hasde, I. (2008). Imagining the gypsy woman: representations of Roma in Romanian museum. Third Text, 22(3), 347-357. ## Heaslip, V. A. (2015). Experiences of vulnerability from a gypsy/ travelling perspective: a phenomenological study. PhD Thesis, Bournemouth University. ## Hughes-Hassell, S. (2013). Multicultural young adult literature as a form of counter-storytelling. The Library Quarterly: Information, Community, Policy, 83(3), 212-228. ## Khatibi, A. (2018) Gypsies in the Persian literature (in Farsi). JLS, 51(200), 91-116. 10.22067/JLS.V51I1.80527## Milani, F. (1999). Voyeurs, nannies, winds and gypsies in Persian literature. Critique: Critical Middle Eastern Studies, 8(14), 107-123. ## Milani, F. (1999). Voyeurs, nannies, winds and Gypsies in Persian literature. Critique: Critical Middle Eastern Studies, 8(14), 107-123. ## Safikhani, S., Mousavi, S. Y., & Rajablou, Gh. A. (2016). Liminal identity of Gypsies in Tehran (In Farsi). JICR, 9(3), 1-29. 10.22035/IJCR.2016.319## Shahnahpour, S. (2019). Women, crafting the self in Moniro Ravanipour’s novels. International Journal of Persian Literature, 4(1), 8-36. ## Tripathi, R. C. (2016). Violence and the other: contestations in multicultural societies. In R. C. Tripathi, & P. Singh (eds), Perspectives on Violence and Othering in India (pp. 3-28). New Delhi: Springer. ## Tripathi, R. C. (2016). Violence and the other: contestations in multicultural societies. In R. C. Tripathi, & P. Singh (eds), Perspectives on violence and othering in India. (pp. 3-28). New Delhi: Springer. ## Žižek, S. (2010). Violence: six sideways reflections (translated into Farsi by Ali Paknahad). Tehran: Ney. ## Zoka, Y. (1958). Gypsy and his life (in Farsi). Tehran: The country’s Fine Arts.##