بررسی وجوه متمایز داستان کوتاه غنایی در داستان «جزیره»‌ از غزاله علیزاده با تأکید بر مبانی زیبایی‌شناسی حضور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

داستان کوتاه غنایی یکی از عناوین فرعی داستان‌های مدرن است که آیلین بالدشویلر، منتقد آمریکایی، با ایجاد تمایز میان روایت‌های حماسی و غنایی،‌ به شرح‌وبسط آن پرداخته است. از نگاه او، به‌عکس روایت‌های حماسی که نویسنده بر ذکر کنش‌های بیرونی تمرکز می‌کند، داستان‌ کوتاه غنایی به‌دنبال ارائة تصویری بی‌واسطه از دنیای درونی شخصیت‌هاست. برای داستان‌ کوتاه غنایی ویژگی‌هایی همچون پی‌رنگ نامتعارف، فرجام گشوده،‌ نمادپردازی،‌ منحنی عاطفی و سبک شعری ذکر شده است که دو مورد اول تقریباً در بیشتر داستان‌های مدرن به‌چشم می‌آید؛‌ اما باقی موارد یعنی نمادپردازی‌هایِ در خدمت بیان احساسات شخصیت‌ها،‌ ذکر فرایند تحول عاطفی شخصیت‌ها و نیز سبک نوشتار شاعرانه، ویژگی‌های خصیصه‌نمای داستان‌های کوتاه غنایی به‌شمار می‌آید. پژوهش حاضر که با روش توصیفی ـ تحلیلی نوشته شده،‌ در پی این است تا ضمن بررسی ویژگی‌های متمایزکنندة روایت‌های کوتاه غنایی در داستان «جزیره» از غزاله علیزاده،‌ به این پرسش پاسخ دهد که چگونه می‌توان از طریق تلفیق آرای آلن بالدشویلر با آموزه‌های آلژیرداس گرمس در زمینة زیبایی‌شناسی حضور،‌ به الگویی مشخص در تعیین مرزهای داستان کوتاه غنایی دست یافت. نتایج نشان می‌دهد نمادپردازی‌های متنوع،‌ تبیین انحنای عاطفی شخصیت‌های اصلی و سبک نوشتار مملو از صنایع ادبی و تصاویر شعری داستان «جزیره» را به اثری متمایز در نوع داستان‌های کوتاه غنایی مبدل کرده است. از میان این عناصر، موضوع تحول عاطفی و لحظة‌ اوج این تحول‌ با نظام معناسازی مبتنی بر شَوِش و مفهوم لحظه ـ بارقه که گرمس در نظام زیبایی‌شناسی حضور به آن‌ها پرداخته است،‌ مطابقت دارد و به‌نظر می‌رسد تمرکز بر نظام روایی شَوِشی در مقابل نظام کنشی و همچنین مفهوم لحظه ـ بارقه، یعنی همان جلوه‌های خاص که باعث ایجاد حس گسست تماشاگر از جریان روزمرة امور می‌شود و حالتی شگفت را در او پدید می‌آورد،‌ ما را در تشخیص دقیق مرزهای داستان کوتاه غنایی یاری خواهد کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابوالقاسمی،‌ محمدرضا (1395). «زیبایی‌شناسی نمود و ظهور امپرسیونیسم».‌ نشریة‌ هنرهای زیبا ـ هنرهای تجسمی.‌ د 21.‌ ش 4. صص 5ـ12.## افلاطون (1380). دورة‌ آثار. ترجمة محمدحسن لطفی. تهران: خوارزمی.## بابک‌معین،‌ مرتضی (1392). «گفته‌پردازی در عشق سال‌های سبز» در مجموعه‌مقالات نشانه‌شناسی و نقد ادبیات داستانی. مؤلف لیلا صادقی. تهران:‌ سخن. صص 145ـ160.## بابک‌معین،‌ مرتضی (1396). ابعاد گمشدة‌ معنا در نشانه‌شناسی روایی کلاسیک. تهران: علمی و فرهنگی.## بی‌نیاز، فتح‌الله (1392). داستان‌نویسی و روایت‌شناسی. تهران: افراز.## پاینده، حسین (1395). داستان کوتاه در ایران (داستان‌های مدرن). تهران: نیلوفر.## خراسانی،‌ فهیمه، غلامحسین غلامحسین‌زاده و حمیدرضا شعیری (1394). «بررسی نظام گفتمانی شَوِشی در داستان سیاوش».‌ پژوهش‌های ادبی. س 12. ش 48. صص 35ـ54.## دستغیب، عبدالعلی (1376). به‌سوی داستان‌نویسی بومی. تهران: سورۀ مهر.## دلاشو،‌ م. لوفر (1364). زبان رمزی افسانه‌ها.‌ ترجمة جلال ستاری. تهران: توس.## شعیری،‌ حمیدرضا (1398). شرح نقصان معنا.‌ تهران:‌ نشر خاموش.## شعیری، حمیدرضا، حسینعلی قبادی و محمد هاتفی (1388). «معنا در تعامل متن و تصویر،‌ مطالعه نشانه‌معناشناختی دو شعر دیداری از طاهره صفارزاده».‌ پژوهش‌های ادبی.‌ س 6. ش 25. صص 39ـ70.## شیلر، فریدریش (1385). نامه‌هایی در تربیت زیبایی‌شناختی انسان.‌ ترجمة محمود عبادیان.‌ تهران: اختران.## شمیسا، سیروس (1387). بیان. تهران:‌ میترا.## شوالیه، ژان و آلن گربران (1384). فرهنگ نمادها.‌ ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی.‌ ج 2. ‌تهران:‌ جیحون.## صادق‌بیان،‌ طاهره، رضا صادقی‌شهپر و قهرمان شیری (1400). «داستان غنایی مدرن،‌ تحلیل داستان کوتاه ابر بارانش گرفته است برمبنای نظریة آیلین بالدشویلر». پژوهشنامة ادب غنایی.‌ س 19. ش 36. صص 135ـ156.## ضیمران، محمد (1393). اندیشه‌های فلسفی در پایان هزارة دوم. تهران:‌ هرمس.## علیزاده،‌ غزاله (1383). با غزاله تا ناکجا. تهران:‌ توس.## کتل، آرنلد (1394). «پیش‌درآمدی بر رمان مدرن». ترجمة حسین پاینده.‌ در نظریه‌های رمان. تهران: نیلوفر. صص 115ـ122.## کنعانی، ابراهیم (1398). «کارکرد گفتمانی مکان در شب سهراب‌کُشان بیژن نجدی». زبان و ادبیات فارسی. ش 31. صص 151ـ177.## گرمس، آلژیرداس ژولین (1398). نقصان معنا (عبور از روایت‌شناسی ساختارگرا:‌ زیبایی‌شناسی حضور). ترجمة حمیدرضا شعیری. تهران:‌ نشر خاموش.## محمدعلی،‌ محمد (1380). نقش پنهان. تهران: کاروان.## هاجری،‌ حسین (1381). «نمود مدرنیسم در رمان فارسی». نشریة دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز. ش 185. صص 143ـ167.## Baldeshwiler, E. (1994). “The lyric short story: the sketch of a history” in Charles E. May. The new short story theories. Athens, Ohio University Press.## Abolghassemi, M. (2016). “The Aesthetics of ‘Appearance’ and the Emergence of Impressionism” (in Farsi). Journal of Honar-ha-ye Ziba Honar-ha-ye Tajassomi. Vol. 21. No. 4. pp. 5-12.## Alizadeh, Gh. (2004). Ba Ghazale Ta Nakoja (in Farsi). Tehran: Toos.## Babak Moein, M. (2013). “Narrative in the Love of the Green Years” (in Farsi) in The collection of semiotic essays and critique of fiction. by Leila Sadeghi. Tehran: Sokhan. pp. 145-160.## Babak Moein, M. (2017). Missing dimensions of meaning in Classical Narrative Semiotics (in Farsi). Tehran: Elmi & Farhangi.## Biniaz, F. (2013). An introduction to writing Fiction and Narratology (in Farsi). Tehran: Afraz.## Cettle, A. (2015). “An Introduction to the einglish Novel” (in Farsi). Hossein Payendeh (Tr.) in The book Theories of the Novel. Tehran: Niloufar. pp. 115-122.## Chevalier, J., & Gerbran, A. (2004). Dictionary of Symbols (in Farsi). Translation and Research by Soodabeh Fazaili. Vol. 2. Tehran: Jeyhun Publications.## Dastghib, A. (1997). Towards native fiction (in Farsi). Tehran: Sureh Mehr.## Greimas, A. J. (2019). Lack of meaning (passing through structuralist narratology: Aesthetics of presence) (in Farsi). Hamid Reza Shairi (Tr.) Tehran: Khamoush.## Hajari, H. (2002). “The Manifestation of Modernism in Persian Novel” (in Farsi). Journal of the Faculty of Literature and Humanities. University of Tabriz. No. 185. pp. 143-167.## Kanani, E. (2019). “The Discursive Function of Place in ‘The Night when Sohrab was killed’ by Bijan Najdi” (in Farsi). Persian Language and Literature. No. 31, pp. 151-177.## Khorasani, F., Gholam Hosseinzadeh., G. H. & Shairi, H. R. (2015). “Study of Shavashi dialog in the tale of Siavash” (in Farsi). Literary Research. No. 48. pp. 35-54.## Mohammad Ali, M. (2001). Naghshe Penhan (in Farsi). Tehran: Karavan.## Payende, H. (2016). Short stories in Iran (modern stories) (in Farsi). Tehran: Niloufar.## Plato (2001). Period of works (in Farsi). Mohammad Hassan Lotfi (Tr.) Tehran: Kharazmi.## Sadegh Bayan, T., Sadeghi Shahpar, R., & Shiri, Q. (2021). “Modern Lyrical Story, An Analysis of the Short Story of theAbr Baranash Gerefte Based on the Theory of Elaine Baldeshwiler” (in Farsi). Journal of Lyrical Literature. Vol. 19. No. 36. pp. 135-156.## Schiller, F. (2006). Letters upon the aesthetic education of man (in Farsi). Mahmoud Ebadian (Tr.). Tehran: Akhtaran.## Shamisa, S. (2008). Bayan (in Farsi). Tehran: Mitra.## Shairi, H. R. (2019). About Loss of Meaning (in Farsi). Tehran: Khamoush publication.## Shairi, H. R., Qobadi, H. A., & Hatefi, M. (2009). “Meaning in the Interaction of Text & Image Semantic & Semiotic Study of Two Concrete Poems by Tahere Safarzadeh” (in Farsi). Literary Research. Vol. 6. No. 25. pp. 39-70.## Zeymaran, M. (2014). Philosophical Thoughts at the End of the Second Millennium (in Farsi). Tehran: Hermes.##