تحلیل نشانه-معناشناسی روایی در نمایشنامۀ «آی بی کلاه، آی باکلاه» اثر غلامحسین ساعدی بر اساس مربع معنایی و تنشی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، رشتۀ مطالعات تئاتر، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استاد، گروه زبان و ادبیات فرانسه، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

این پژوهش درصدد است به چگونگی تولید معنا در نمایشنامۀ «آی بی‌کلاه، آی باکلاه» نوشتۀ غلامحسین ساعدی پاسخ دهد و بدین منظور، ابتدا «مربع معنایی» اثر بر اساس نظریات ژولین گرمس تحلیل شده و مشخص می‌گردد حرکت از قطب انفعال به فعالیت آغاز شده، ولی در میانۀ راه دچار شکست می‌شود. پس با اینکه «مربع معنایی» لایه‌ای از معنا را نشان می‌دهد، قادر به نمایش ارزش‌های تماتیک اثر نیست. و برای دست یافتن به لایه‌های دیگر، از «مربع تنشی» ژاک فونتنی استفاده می‌شود که در آن، برخورد دو محور کمی و کیفی، دو ارزش مبارزه‌طلبی و راحت‌طلبی را نمایان می‌سازد. بدین‌صورت، هم «مربع معنایی» و هم «مربع تنشی» در جهت تحکیم درون‌مایۀ نمایشنامه عمل می‌کنند که همان نتیجۀ مرگبار انفعال است، ولی ارزش-گذاری عاطفی که در تحلیل گفتمان عاطفی صورت پذیرفته، تنها از طریق «مربع تنشی» امکان‌پذیر است. این پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و از منابع کتابخانه‌ای و اینترنتی سودجسته است.

کلیدواژه‌ها