تأثیر عناصر داستانی در روایت پردازی - مطالعة موردی مقایسة حکایت «نرد بازی کردن طغانشاه» در چهارمقاله، تذکره الشعرا و لطایف الطوایف

رعنایی, محمد; اختیاری, زهرا

doi:10.22034/jlc.2022.316317.1433

تأثیر عناصر داستانی در روایت پردازی - مطالعة موردی مقایسة حکایت «نرد بازی کردن طغانشاه» در چهارمقاله، تذکره الشعرا و لطایف الطوایف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دکترای زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

² دانشیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

10.22034/jlc.2022.316317.1433

چکیده

عناصر داستانی مهمترین ابزار برای روایت پردازی هستند، بسیارند روایت هایی که مضمون و موضوع مشترک دارند ولی راویان مختلف در زمان های گوناگون به شکل های متفاوت آنها را بازروایت کرده اند. حکایت «نرد بازی کردن طغانشاه» در قرن ششم توسّط نظامی عروضی روایت شده است، بعد از آن دولتشاه سمرقندی در قرن نهم و در قرن دهم فخرالدّین علی صفی آن را تکرار کرده اند. یکی از عواملی که باعث تغییر در روایت پردازی راویان مختلف از یک روایت می شود استفاده، عدم استفاده و یا نوع بهره گیری راویان از عناصر داستانی در روایت است. در این پژوهش سه روایت مذکور، از نظر ساختار روایت، شخصیّت پردازی، صحنه پردازی و درونمایه با هم مقایسه شده اند. روایت های مذکور تفاوت هایی در شیوه های روایت پردازی دارند، این تفاوت ها به دلیل نوع به کارگیری عناصر داستانی در آنها است. در بررسی تحلیلی- مقایسه ای با استناد به روش کتابخانه ای و بر اساس شیوة یادداشت برداری، مشخص گردید حجم روایت چهارمقاله نسبت به دو روایت دیگر بیشتر است. شخصیّت پردازی فقط در دو روایت نظامی و صفی دیده می شود که در روایت نظامی قویتر است. صحنه پردازی در هر سه روایت ضعیف است و نوع بیان درونمایه در سه روایت با هم فرق می کند. میزان و چگونگی کابرد عناصر داستانی باعث تغییر در نوع روایت پردازی می شود.

کلیدواژه‌ها