تحلیل نظام‌های گفتمانی نشانه‌معناشناسی در نمایشنامه دنیای مطبوعاتی آقای اسراری اثر بهرام بیضایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی‌ارشد مدیریت فرهنگی، دانشکدۀ مدیریت و اقتصاد، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار، گروه زبان انگلیسی، واحد سیرجان، دانشگاه آزاد اسلامی، سیرجان، ایران

چکیده

پرسمان اصلی پژوهش حاضر، که با رویکرد نشانه‌معناشناسی گفتمانی و مبتنی بر روش تحقیق پیکره‌ای انجام شده است، چگونگی رقابت انواع نظام‌های گفتمانی در نمایشنامه دنیای مطبوعاتی آقای اسراری اثر بهرام بیضایی و همچنین چگونگی فرآیند تولید معنا در این رقابت گفتمانی است.
در این پژوهش، علاوه بر تحلیل نظام‌های گفتمانی و واکاوی هر یک از آنها در نمایشنامه، به تحلیل رقابت میان نظام‌های گفتمانی در فرآیند تولید معنا پرداخته شده است. مشاهده می‌شود که «رخدادی مبتنی بر تصادف»، در وضعیت روزمره سوژه، گسست ایجاد می‌کند و «نظام گفتمانی شوشی» که به دلیل رشک و غبطه در وضعیت او نفوذ کرده است، تا آنجا پیش می‌رود که شوش جای خود را به کنش می‌دهد و آغاز نمایشنامه را با مسلط‌شدن «نظام گفتمانی کنشی»، رقم می‌زند. درواقع کنش از فرآیند حسی-ادراکی، پیشی می‌گیرد و نمایشنامه از مرکزیت یک نظام گفتمانی خارج می‌شود. اتصال اسراری با ابژه ارزشی و انفصال شیرزاد که صاحب آن است، وضعیت‌های گفتمانی «کنش» و «شوش» را در رقابت با یکدیگر پیش می‌برد. در طول نمایشنامه، در گفتمان تنشی که میان شخصیت‌ها شکل می‌گیرد، گاهی نظام کنشی بر سوژه حاکم می‌شود، گاهی نظام شوشی و از صحنه پنجم، فرآیند بوشی نیز آغاز می‌شود و شوش را دچار اضمحلال می‌کند. مسئله هویت سوژه‌ها نیز با معناهای دیگری روبرو می‌شود و در نتیجه آنها با عبور از مراحل مختلف گفتمانی، به نفی دازاین قبلی در صحنه هفتم دست می‌یابند.

کلیدواژه‌ها