روایت شهر در ژئوکریتیک؛ مطالعه موردی رمان ر ه ش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مطالعات فرهنگی پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و ارتباطات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

2 دانش‌آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فرانسه، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

بازنمایی شهر و فضاهای شهری در ادبیات ازجمله موضوعات مورد توجه در روایت داستانی است که موجب شکل‌گیری رویکردی در مطالعات ادبیات تطبیقی به نام ژئوکریتیک شده است. این رویکرد که در ایران به نقد جغرافیایی مشهور شده، در بخش‌هایی از نظریه خود بر بازنمایی تاریخی، جغرافیایی و هویتی شهر در داستان و آثار هنری متمرکز است. ژئوکریتیک در نخستین مرحله از پیدایش نظریه خود، چگونگی شکل‌گیری انواع فضا را در آثار ادبی بررسی می‌نماید تا به کمک آن بتواند فاصلة میان تصویر شهر آرمانی با تصور شهر واقعی را بازنمایی‌کند. در پژوهش حاضر با نگاه به این رویکرد، رمان ر ه ش نوشتة رضا امیرخانی بازخوانی شده است تا چگونگی بازنمایی شهر و فضاهای شهری و تأثیر آن بر مناسبات انسانی مشخص شود. بر همین اساس می‌توان گفت روایت این رمان از نوع بومی ـ حسی با روایتی تک‌صداست که موجب جلوگیری از حضور صداهای دیگر در متن شده است و همچنین مفهوم کلان‌شهر در رمان را دچار چالش می‌کند. هدف شخصیت اصلی رمان، حفظ بخش‌هایی از فضاهای شهری ازجمله فضاهای سبز و فضاهای انسانی درون خانه به دلیل بیماری فرزندش است تا جایی که گاهی مخاطب احساس می‌کند وجود یک «دیگری» به نام بیماری، موجب شکل‌گیری نگاه شخصیت اصلی به این فضاها شده است. دستاورد اصلی این مقاله تبیین کنش‌ متقابل بین فضاهای موجود در کلان‌شهر تهران با تجربه زیسته شهروندان در چارچوب فضای تخیلی رمان است.

کلیدواژه‌ها


امیرخانی، ر. (1396). رهش. تهران: نشر افق.##بهزادفر، م. (1386). هویت شهر: نگاهی به هویت شهر تهران: نشر شهر.##حبیبی، س.م. (1389). قصۀ شهر؛ تهران، نماد شهر نوپرداز ایرانی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.##سیدقاسم، ل.، و نوح‌پیشه، ح. (1395). جغرافیای ادبی و شاخه‌های آن: معرفی مطالعات نوین بینارشته‌ای. نقد ادبی، 33، 77ـ 108.##نامورمطلق، ب. (گردآوری) (1392). مجموعه مقالات سمینار بازنمایی فضاهای شهری در هنر و ادبیات. تهران: نشر شهر.##Amirkhani, R. (2006). Rahesh. Tehran: Ofogh Publication.##Behzadfar, M. (1996). Identity of City. Tehran: Shahr Publication.##Bachelard Gaston (2001). La poétique de l’espace [1957]. Paris: PUF.##Bakhtine Mikhaïl. (1978). Formes et temps du chronotope dans le roman. Recueilli dans le volume Esthétique et théorie du roman: Gallimard.##Behzadfar, M. (1996). Identity of City. Tehran: Shahr Publication.##Habibi, S.M. (1999). History of City. Tehran: Publication of University of Tehran.##Namvar Motlagh, B. (2012). Representation of urban spaces in art and literature. Tehran: shahr Publication.##Seyed Ghasem, H., & Noohpisheh. H (2005). Literary Geography and its branches: Introduction to interdisciplinary studies. Literary critic, 33, 77-108.##Westphal, B. (2000), Pour une approche géocritique des textes. La Géocritique mode d’emploi. Limoges, PULIM, coll. « Espaces Humaines ».##Westphal, B. (2007). La Géocritique. Réel, espace, fiction. Paris: Minuit.##Westphal, B. (2011). Le monde plausible. Espace, Lieu, Carte. Paris: Minuit.##Westphal, B. (2019). Notes géocritiques sur la ville créative, Épistémocritique. Automne : numéro spécial Géocritique.##