توصیف و تحلیل نشانه‌-معناشناختیِ پدیداری سه نقش‌مایۀ درخت در نقاشی نوگرای ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری پژوهش هنر، گرایش هنرهای اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز. تبریز، ایران

2 دانشیار، دانشکدۀ هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

چکیده

پژوهش حاضر به توصیف و تحلیل نشانه-معناشناختیِ پدیداریِ سه نقش‌مایۀ درخت از سه نقاش نوگرای ایرانی می‌پردازد. از آن‌جاکه نقش‌مایۀ درخت نه در فرم ارجاعی خود بلکه در ساحتِ نشانه-معناشناسی همواره از تعریف‌پذیری می‌گریزد، هدفِ پژوهش حاضر بازخوانی و بازیابی معانیِ جدید و تودرتوی درخت در قالب نظام‌های دیداری است. روش این پژوهش نشانه-معناشناختیِ پدیداری با تمرکز بر مؤلفه‌های دیداری است. نمونه‌ها - هم برای نقاشان و هم برای نقاشی‌ها- به‌طور هدفمند از میان نقاشانِ نوگرای ایرانی که توجه ویژه‌ای به پدیدارهای متفاوت درخت داشته‌اند، برگزیده شده است؛ نقاشان عبارتند از داوود امدادیان، ابوالقاسم سعیدی، عبدالله عامری الحسینی که از هر کدام دو نقاشی با محوریت درخت انتخاب کردیم. داده‌ها به صورت کتابخانه‌ای از منابع چاپی و برخط گردآوری شده و براساس فرایندهای پژوهشِ نشانه-معناشناسانه توصیف، تحلیل و مقایسه شده است. در نهایت با عبور از تمام مراحل یاد شده، داده‌ها حاکی از آن است که شوش‌گرِ الف/نقاش از طریق پیوندِ کارکرد حسی-ادراکی و زیبایی‌شناختی، نقش‌مایۀ درخت را در نقاشی بازنمایی می‌کند و در فرایندی گفتمانی از ویژگی‌های رخدادی، شَوِشی، تنشی، پدیدارشناختی و جسمانه‌ای برخوردار می‌شود و با تکرار چنین فرایندی از جانب شوش‌گرِ ب یا مفسر/نگرنده، در گذر از لایه‌های معنایی و فرهنگی، بازآفرینیِ معنای درخت با انباشتِ لایه‌های بیشتر به‌طور مداوم رخ می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


ابوالقاسمی، م.ر. (1393). چالش‌های نشانه‌شناختی نقاشی و نقد نقاشی. نشریۀ هنرهای زیبا ـ هنرهای تجسمی، 19 (3)، 5-12.##اسپیگلبرگ، ه. (1392). جنبش پدیدارشناسی: درآمدی تاریخی. ترجمۀ م. علیا. تهران: مینوی خرد.##احمدی، ب. (1396). از نشانه‌های تصویری تا متن: به سوی نشانه‌شناسی ارتباط دیداری. تهران: نشر مرکز.##احمدی، ب. (1396). ساختار و تأویل متن. تهران: مرکز##پاکباز، ر. (1395). دایره‌المعارف هنر. تهران: فرهنگ معاصر.##رادمنش، ش.،. شعیری، ح.ر. (1392). بررسی نشانه ـ معناشناختی رابطۀ عنوان و نقاشی: مطالعۀ موردی «تداوم خاطر» اثر سالوادور دالی و «جیغ» اثر ادوارد مونش. نقد ادبی، 6 (24)، 30-70.##شعیری، ح.ر. (1382). به سوی مطالعۀ زبان-معناشناختی تصویر، بیناب (سورۀ مهر)، 5 و6، 162ـ 167.##شعیری، ح.ر. (1385). نشانه‌های تصویری از نوسان تا تکثیر. پژوهشنامۀ فرهنگستان هنر، 2، 33ـ 45.##شعیری، ح.ر. (1388). معنا در تعامل متن و تصویر: مطالعۀ نشانه ـ معناشناختی دو شعر دیداری از طاهره صفارزاده. پژوهش‌های ادبی، 6 (25)، 39ـ 70.##شعیری، ح.ر. (1391). تحلیل نشانه ـ معناشناختی خلسه در گفتمان ادبی. پژوهش‌های ادبی، 9 (36-37)، 129ـ 146.##شعیری، ح.ر.، اسماعیلی، ع.، کنعانی، ا. (1392). تحلیل نشانه ـ معناشناختی شعر باران. ادب‌پژوهی، 7 (25)، 59-89.##شعیری، ح.ر. (1395). تجزیه و تحلیل نشانه ـ معناشناختی. تهران: سمت.##شعیری، ح.ر. (1397). نشانه ـ معناشناسی دیداری. تهران: سخن.##شعیری، ح.ر. (1397). مبانی معناشناسی نوین. تهران: سمت.##لیوتار، ف. (1396). سرگشتگی نشانه‌ها: نمونه‌های از نقد پسامدرن. گزینش و ویرایش: م. حقیقی. تهران: نشر مرکز.##نجومیان، ا.ع. (1395). سبک زندگی ترجمه‌شده: تحلیلی نشانه ـ پدیدارشناختی از مترجم دردها اثر جومپا لاهیری. نقد و نظریۀ ادبی، 1 (1)، 9ـ22.##Abolghassemi, M.R. (2014). Challenges of Semiotic Painting and Criticism of Painting. Journal of Fine Arts-Visual Arts, 19 (3), 5-12. [in persian].##Ahmadi, B. (2017). From Visual Signs to Text: Towards Visual Communication Semiotics. 16th edition. [in persian] .##Ahmadi, B. (2017). Structure and Interpretation of Text. 19th edition. [in persian] .##Bladen, V. (2020). The Tree of Life and Arboreal Aesthetics in Early Modern Literature. London: Routledge.##Çoraklı, E. (2014). On the beauty of nature, paintings and music. Journal of Human Sciences, 11(2), 297-313.##Danesi, M. (2007). The Quest for Meaning: A Guide to Semiotic Theory and Practice. University of Totonto Press.##Danto. A. (2003). Seeing and Showing .The Journal of Aesthetics and Art Criticism, Vol. 59, Issue 1, 1–9.##Fărcaş, C. P., Cristea, V., FĂRCAŞ, S., URSU, T. M., & Roman, A. (2015). The symbolism of garden and orchard plants and their representation in paintings (I). Contributii Botanice, 50, 189-200.##Kress, G., & Leeuwen, Th. (2006). Reading Images: The Grammar of Visual Design. London: Routledge.##Najoumian, A.A. (2016). Translated Lifestyle: A Semiotic-Phenomenological Analysis of the Translator's Pain in Jhumpa Lahiri's "Interpreter of Maladies". Literary Criticism and Theory Journal, 1 (1), 9-22. [in persian] .##Liotard, F. (2017). The Confusion of Signs: Examples of Postmodern Criticism. Edited by Mani Haghighi.Markaz [in persian] .##Pakbaz, R. (2016). Art Encyclopedia. Farhang moaser [in persian] .##Radmanesh, Sh., & Shairi, HR. (2013). A Semiotic-Meaning Analysis of the Relationship between Title and Painting: A Case Study of Salvador Dali's "Persistence of Memory" and Edward Munch's "The Scream". Literary Criticism Quarterly, 6 (24), 30-70. [in persian] .##Rival, L. (2020). Anthropological perspectives on Tree symbolism. London: Routledge.##Shairi, H.R. (2003). Towards the Study of Language-Semantics in Images. Binab Journal (Soreh Mehr), 5 & 6, 162-167. [in persian] .##Shairi, H.R. (2006). Visual Signs from Fluctuation to Reproduction. Research Journal of the Academy of Arts, 2 (February and March), 45-33. [in persian] .##Shairi, H.R. (2009). Meaning in the Interaction of Text and Image: A Semiotic-Meaning Study of Two Poems by Tahereh Safarzadeh. Literary Research Quarterly, 6 (25), 70-39. [in persian] .##Shairi, H.R. (2012). Semiotic-Meaning Analysis of Silence in Literary Discourse. Literary Research Quarterly, 9 (36-37), 129-146. [in persian].##Shairi, H.R., Ismaili, E., & Kanaani, E. (2013). Semiotic-Meaning Analysis of the Poem "Rain". Adab-e-Pajoohi Journal, 7 (25), 59-89. [in persian].##Shairi, H.R. (2016). Semiotic-Meaning Analysis. Samt [in persian] .##Shairi, H.R. (2018). Visual Semiotics. Sokhan [in persian].##Shairi, H.R. (2018). Foundations of Modern Semantics.Samt [in persian] .##Spiegelberg, H. (2013). The Phenomenological Movement: A Historical Introduction. Translated by Masoud Olia. Minooyekherad [in persian].##