تحلیل روایت پریشی و چالش های نشانه- معنایی آن با تاکید بر داستان شازده احتجاب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی، دانشکدۀ زبان‌های خارجی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

2 استاد، گروه زبان فرانسه، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 استادیار، گروه زبان‌شناسی، دانشکدۀ زبان‌های خارجی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

10.22034/jlc.2022.342053.1475

چکیده

روایت کنش‌محور براساس نظام خطی و مبتنی بر نقصانی مادی تعریف شده و هدف اصلی آن تصاحب ارزش براساس حرکت کنشگران است. اما با ظهور دورۀ پساگرمسی در مکتب پاریس، به وجه جدید از روایت می‌رسیم که در آن، رخداد‌ها در جای اصلی خود قرار ندارد و به همین جهت سبب تشویش، ناهنجاری و آشفتگی ذهنی کنشگران و مخاطب می‌شود. در چنین شرایطی، تداخل روایی صورت می‌گیرد و با جابه‌جایی عناصر کنشی، زمانی و مکانی، روایت ساختارهای مستحکم خود را رها می‌کند. بر همین اساس، دورۀ جدیدی از روایت به نام روایتِ پساکنشی و پساتعینی آغاز می‌شود. این جابه‌جایی‌ها و تداخل‌های روایی که در بطن روایت رخ می‌دهد، سبب بروز روایت‌پریشی می‌شود. روایت‌پریشی سبب می‌گردد تا با نوعی مداخله و جابه‌جایی عناصر، با نوعی شگفتی مواجه شویم که در آن، روایت دیگر تابع فازها و مراحل فرایندی براساس الگوی کلاسیک نیست. پرسش مقاله عبارت است از: چگونه روایت‌پریشی سبب بروز اختلال در روند روایت می‌شود و آن را از وضعیت ثابت و رمزبندی‌شده به وضعیتی نامتعین و متلاطم تغییر می‌دهد؟ با توجه به رویکردِ پساکنشی، مسئلۀ اصلی مقاله این است که چگونه روایت‌پریشی شرایط تولید معنا را تغییر می‌دهد. هدف اصلی از این مقاله بررسی فرایند‌ روایت‌پریشی با تأکید بر عناصری مانند کنش‌پریشی، زمان‌پریشی، مکان‌پریشی و مضمون‌پریشی است. به‌منظور نیل به این هدف، بر داستان شازده‌احتجاب تمرکز شده است.

کلیدواژه‌ها


بابک‌معین، مرتضی‌ (1396). ابعاد گمشدۀ معنا در نشانه‌شناسی روایی کلاسیک. نظام معنایی تطبیق یا رقص در تعامل. تهران: علمی و فرهنگی.## حسن‌لی، کاووس و زیبا قلاوندی (1388). «بررسی تکنیک‌های روایی در رمان شازده‌احتجاب هوشنگ گلشیری». ادب‌پژوهی. پژوهشگاه علوم انسانی. ش 78. صص 7ـ25.## دزفولیان، کاظم و فؤاد مولودی (1389). «بررسی و تحلیل دو مؤلفۀ صدای راوی و کانونی‌شدگی در شازده‌احتجاب». دوفصلنامۀ زبان و ادبیات فارسی. ش 69. صص 7ـ28.## سیدان، مریم (1387). «تحلیل و بررسی شازده‌احتجاب گلشیری با دیدگاه ساخت‌گرایانه». فصلنامۀ نقد ادبی. ش 4. صص 7ـ11.## شعیری، حمیدرضا (1388). «از نشانه‌شناسی ساخت‌گرا تا نشانه‌معناشناسی گفتمانی». فصلنامۀ نقد ادبی، ش 8. صص 33ـ51.## شعیری، حمیدرضا (1395). نشانه معناشناسی ادبیات. تهران: مرکز نشر آثار علمی دانشگاه تربیت مدرس.## شعیری، حمیدرضا و فهیمه حیدری (1398). «ترسیم نشانه ـ جغرافیایی گفتمان رند در اشعار حافظ». مجلۀ حافظ‌پژوهی. س 22. ش 22 (دورۀ جدید، ش 1). صص 73ـ92.## قویمی، مهوش (1387). «بوف کور و شازد‌ احتجاب: دو رمان سوررئالیست». پژوهشنامۀ علوم انسانی. ش 57. صص 317ـ334.## گلشیری، هوشنگ (1384). شازده‌احتجاب. چ 14. تهران: نیلوفر.## Bakhtine, M. (1970). La poétique du Dostoïevski. Paris: Seuil.## Babak Moin, M. (2016). The missing dimensions of meaning in classical narrative semioticsSemantic system of adaptation or dance in interaction (in Farsi). Tehran: Scientific and Cultural Publications.## Benveniste, E. (1966). Problème de linguistique générale, t.1. Paris: Gallimard.## Bertrand, D. (2000). Précis de sémiotique littéraire. Paris: Nathan.## Bertrand, D. (2011). Une sémiotique du sujet. Acte du colloque en hommage à Ivan Darrault-Harris, présenté par Didier Tsala Effa. Limoges: Lambert-Lucas.## Coquet, J-C. (1984). Le Discours et son sujet. Paris: Klincksieck.## Geninasca, J. (1997). La parole littéraire. Paris : PUF.## Greimas, A. J. (1983). Du sens II. Essais sémiotiques. Paris: Seuil.## Gulshiri, H. (2005). Shazdeh Ehtjab (in Farsi). 14th Ed. Tehran: Nilofar Publications.## Hasanli, K., & Qalavandi, Z. (2009). “Examination of Narrative Techniques in Hoshang Golshiri's novel Shazdeh Ehtjab” (in Farsi). Literature Research. Humanities Research Institute. No. 78. pp. 7-25.## Qoimi, M. (2007). “The blind owl and the secretive prince: two surrealist novels"”. Journal of humanities. No. 57. pp. 317-334.## Shairi, H. R., & Heydari, F. (2018). “Describing the symbolic-geographical discourse of Rand in Hafez's poems” (in Farsi). Hafez Pazhuhi Magazine.Vol. 22. No. 22. pp. 73-92.## Shairi, H. R. (2009). “From Constructivist Semiotics to Discourse Semiotics” (in Farsi). Specialized Quarterly of Literary Criticism. No. 8. pp. 51-33.## Shairi, H. R. (2015). Semantic sign of literature (in Farsi). Tehran: Tarbiat Modares University Scientific Works Publishing Center.## Sidan, M. (2007). “Analysis and investigation of Golshiri's Shazdeh Ehtajab with a constructivist perspective” (in Farsi). Literary Criticism Magazine. No. 4. pp. 7-11.##