بررسی شگردهای ایجاد خلاقیت در نوع ادبی «ناداستان» با تأکید بر مجموعة کورسرخی اثر عالیه عطایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

10.22034/jlc.2022.366735.1514

چکیده

«ناداستان خلاقانه» گونة ادبی تقریباً جدیدی است که از اواخر نیمة دوم قرن بیستم، با توجه به دغدغة انسان مدرن برای گریز از غلبة تخیّل در شئون مختلف زندگی، از تلفیق روزنامه‌نگاری و نوع ادبی داستان شکل گرفت و به‌زودی به یکی از محبوب‌ترین گونه‌های روایت تبدیل گردید. اصلی‌ترین وجه متمایزکنندة این نوع ادبی از سایر انواع روایت نیز ابتنای آن بر واقعیت است. البته واقعیتی که رنگی شخصی به خود گرفته و از حالت گزارش صرف به درآمده باشد. دراین‌میان استفاده از صفت «خلاقانه»، برای ناداستان باعث ایجاد این سؤال مهم شده است که منظور از خلاقانه‌بودن این نوع ادبی چیست؟ و اصولاً بهره‌گیری از چه شگردهایی می‌تواند متنی را شایستة اطلاق این صفت کند؟ درهمین‌راستا، در این پژوهش تلاش شد تا با استفاده از روش تحلیلی-توصیفی و با هدف شناسایی شگردهای خلاقانة استفاده‌شده توسط عالیه عطایی، مجموعة کورسرخی -به‌عنوان یکی از آثار برگزیده داخلی در نوع ادبی ناداستان- بررسی و تحلیل شود تا ازاین‌طریق به این سؤال پاسخ داده شود که کدام شگردها باعث خلاقانه‌شدن گزارش‌های نویسنده از مشاهداتش شده است؟ و اینکه این شگرد‌ها بیشتر معطوف به فرم روایت‌اند یا محتوا؟ نتایج نشان می‌دهد عطایی توانسته با استفاده از روش‌هایی همچون نمادین‌سازی از طریق تأکید بر برخی بخش‌ها و یا حذف بخش‌های دیگری از واقعیت، بهره‌گیری از تکنیک‌های نمایشی با چاشنی عنصر عاطفه، فضاسازی‌های سینمایی و تکرار هدفمند برخی عناصر فرعی در آغاز، میانه و پایان روایت‌ها در دو سطح فرم و محتوا، روایت‌هایی خلاقانه بیافریند.

کلیدواژه‌ها


براتی، پ. (1382). متن‌های حقیقی و نوشته‌های دروغین. مهر، 43، 13.##پاینده، ح. (1397). نظریه و نقد ادبی، درسنامه‌ای میان‌رشته‌ای. تهران: سمت.## پرهیزکار، غ. (1389). واقعیت رسانه و توده در حاد واقعیت بودریار. معرفت فرهنگی اجتماعی، 4، 179ـ 200.## چینی، ت. (1398 الف). ناداستان خلاقانه. ترجمة ن. امن‌زاده. ناداستان، 1، 210-216.## چینی، ت. (1398 ب). گشایش‌ها؛ روش نمایشی و خلاصه‌ای. ناداستان، 2، 205-214.## دلاشو،‌ م. ل. (1364). زبان رمزی افسانه‌ها.‌ ترجمة ج. ستاری. تهران: توس.## سیدحسینی، ر. (1384). مکتب‌های ادبی. جلد 1. تهران: نگاه.## شفیعی‌کدکنی، م. (1383). ادوار شعر فارسی. تهران: سخن.## شمیسا، س. (1387). بیان. تهران:‌ میترا.## رضایی، ر. (1383). یادداشت‌هایی دربارة تبدیل قصه به نمایشنامه. هنر، 61، 49-54.## طلوعی، م. (1398 الف). باخانمان. یادداشت سردبیر مجلة ناداستان، 1، 17-20.## طلوعی، م. (1398 ب). کاریدن. یادداشت سردبیر مجلة ناداستان، 2، 17-20.## عادل‌زاده، پ.، و پاشایی فخری، ک. (1394). بررسی انار در اساطیر و بازتاب آن در ادب فارسی. سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، 1، 361-374.## عطایی، ع. (1400). کورسرخی. تهران: چشمه.## فریزر، ج. (1392). شاخة زرّین. ترجمة ک. فیروزمند. تهران: آگاه.## قهرمانی، ع.، و فرهنگ‌دوست، ا. (1400). بررسی آمیختگی معنامند داستان و ناداستان با کاربست شیوة روایت تودرتو در رمان طیف الحلاج از مقبول العلوی. لسان مبین، 45، 62-80.## موقن،‌ ی. (1369). لوکاچ و مدرنیسم. گردون، 8 و 9، 31-36.## مرادی، ا (1400). بررسی نسبت تاریخ و روایت در فراداستان تاریخ‌نگارانة ادسون آرانتس دوناسیمنتو و خرگوش هیمالیایی‌اش اثر جمشید خانیان. مطالعات تاریخ فرهنگی؛ پژوهش‌نامة انجمن ایرانی تاریخ، 48، 115-139.## مرادی، ا.، و جمشیدی، ع. (1401). بررسی وضعیت مهاجران افغانستانی در مجموعة کورسرخی براساس گفتمان دیاسپورایی. مطالعات بین‌رشته‌ای ادبیات، هنر و علوم انسانی، 1، 159-184.## نیک‌سیر، ز. (1400). تحلیل متون رئالیسم سوسیالیستی سال‌های 1320-1332 با رویکرد سبک‌شناسی انتقادی. رسالة دکتری با راهنمایی حسین حسن‌پور آلاشتی. دانشگاه مازندران.## Adelzadeh, P., & Pashaei Fakhri, K. (2014). Review of Pomegranate in mythology and its reflection in Persian literature. stylistics of Persian poetry and prose (Bahar Adab), 8, 361-374.## Ataei, A. (2021). Koursorkhi. Tehran: Cheshme.##Barati, P. (2003). True texts and false texts. Mehr, 43, 13.## Chaini, T. (2018). Creative Nonfiction. translated by N. Amanzadeh. Nadastan, 1, 210-216.## Chaini, T. (2018). Openings; Demonstration and summary method. Nadastan, 2, 205-214.## Delasho, M. L. (1985). The secret language of legends. translated by J. Sattari. Tehran: Tous.## Fraser, J. (2012). Golden Bough. translated by K. Firouzmand. Tehran: Agaah.## Ghahrmani, A., & Farhangdoost, A. (2021). Investigation of the meaningful fusion of fiction and non-fiction with the use of the nested narrative style in the novel Tefem Al-Halaj by Maqbool Al-Alawi. Lesan Mobeen, 45, 62-80.## Moradi, A. (2021). Investigating the Relationship between History and Narration in the Historical meta-narrative of "Edson Arants Donacimento and His Himalayan Rabbit" by Jamshid Khanian. Cultural History Studies; Journal of Iranian History Association, 12, 48, 115-139.## Moradi, A., & Jamshidi, A. (2022). Investigating the Origins and Ways to Overcome Dignity Anxiety in the novel “Ketb-e kham (Book of Bending). Pazhuhish-I Zaban va Adabiyyat-I Farsi, Art and Human Sciences, 1, 159-184.##Moughen, Y. (1369). Lukács and Modernism. Gardoun Magazine, 8 & 9, 31-36.## Niksir, Z. (2021). Analysis of socialist realism texts of 1320-1332 with a critical stylistic approach, doctoral dissertation under the guidance of Hossein Hasanpour Alashti, Mazandaran University.## Parhizkar, G. (2010). The reality of the media and the mass in the acute reality of Baudrillard. Marifat-I Farhangi Ejtemaii, 4, 200-179.##Payandeh, H. (2017). Critical theory, an interdisciplinary Coursebook, Tehran: Samt.## Rezaei, R. (2013). Notes on turning a story into a play. Art Quarterly, 61, 49-54.## Seyed Hosseini, R. (2004). Literary Schools. vol. 1. Tehran: Negah Publications.## Shafii-Kadkani, M. (2013). Periods of Persian poetry. Tehran: Sokhan.## Shamisa, S. (2008). Figurative Language. Tehran: Mitra.## Tolouei, M. (2018). Bakhaneman. editor's note of Nadastan magazine, 1, 17-20.## Tolouei, M. (2018). Karidan. editor's note of Nadastan magazine, 2, 17-20.##