تحلیل روایی عیاران و ارایه الگوی معنایی آن براساس ابومسلم نامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد دورود

چکیده

اتیک یا اخلاق مرامی زمانی است که کنشگر براساس فضایِ ارزشیِ مشخص، اساس حرکت خود را بر رفع نیاز دیگری قرار می­دهد و از این طریق، راهی به‌سوی «بازتعریف» خود می­یابد. گفته‌پردازی در گفتمان­های موجود در جامعه و فرهنگ ریشه دارد که بر اثر استفاده در طول زمان، درون یک فرهنگ نهادینه شده­اند. جوان‌مردان و عیاران گروهی اثرگذار در تاریخ اجتماعی ایران محسوب می­شوند. حضور و رواج مرام و منش جوان‌مردان در بین عامه، در هنر و ادبیات عامیانه که قصه جزئی از آن است، منعکس شده است. پژوهش حاضر براساس رویکرد نشانه- معناشناسی، به بررسی گفتمان عیاران، نظام معنایی برنامه­محور و مجاب­سازی درابومسلم­نامه پرداخته و بر این فرضیه استوار است که کنشگر عیار با نظام ارزشی و آیینی خود، از سایر عامل­های کلامی متمایز می­شود. عیار با قرار گرفتن در منطق و محاسبات نظام برنامه­محور، کنش اصلی را به نفع دیگری به‌انجام می­رساند. دروغ و مجاب­سازی با ارزش­گذاری­های متفاوت، ابزارهای کاربردی و استراتژی­های وی محسوب می­شوند؛ بنابراین، جدایی بین نظام مجاب­سازی و برنامه­محور ایجاد نمی‌شود. از سویی، کنش عیار امری مرامی و ارادی است. بررسی وضعیت‌های عاطفی و فضاهای ارزشی که «خواستن» عیار را شکل می­دهند، بخش دیگری از پژوهش است.

کلیدواژه‌ها


افشاری، مهران (1394). فتوت­نامه­ها و رسائل خاکساریه (سی رساله). تهران: نشر چشمه.
بهار، مهرداد (1360). «ورزش باستانی ایران و ریشه­های آن». چیستا. س۱. ش۲. ص140.
بهمنی، کبری و همکاران (1395). «تحلیل نشانه‌معناشناسی داستان سکینه‌بانو». کاوش‌نامه. س17. ش32. ص233-260.
پراپ، ولادیمیر (1368). ریخت­شناسی قصه­های پریان. ترجمۀ فریدون بدره­ای. تهران: توس.
توحیدلو، یگانه و حمیدرضا شعیری (1396). «تحلیل کارکردهای نشانه‌معناشناختی دروغ». فصلنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه. س5. ش12. ص85-106.
شعیری، حمیدرضا (1385). تجزیه­وتحلیل نشانه- معناشناختی گفتمان. تهران: سمت.
ـــــــــــــــــ (1391). مبانی معناشناسی نوین. تهران: سمت.
ــــــــــــــــــ (139۲). نشانه- معناشناسی دیداری. نظریه­ها و کاربردها. تهران: سخن.
ـــــــــــــــــ (1395). نشانه- ­معناشناسی ادبیات.تهران: تربیت مدرس.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1386). قلندریه در تاریخ؛ دگردیسی­های یک ایدئولوژی. تهران: سخن.
- طرسوسی، ابوطاهربن حسن (1381). ابومسلم­نامه. به‌تصحیح حسین اسماعیلی. ج۱-۴. تهران: قطره.
عباسی، علی (1393). روایت­شناسی کاربردی. تهران: شهیدبهشتی.
عباسی، علی و هانیه یارمند (1390). «عبور از مربع معنایی به مربع تنشی». جستارهای زبانی. ش7. ص۱۴۷-۱۷۲.
کربن، هانری (1383). آیین جوانمردی. ترجمۀ احسان نراقی. تهران: سخن.
گرمس، آلژداس ژولین (1389). نقصان معنا. ترجمۀ حمیدرضا شعیری. تهران: نشر علم.
محمدی، محمدهادی و علی عباسی (1380). صمد: ساختار یک اسطوره. تهران: چیستا.
‌ معین، مرتضی بابک (1394). معنا به‌مثابۀ تجربۀ زیسته. تهران: سخن.