از نظام جسمانه ای تا تعامل تطبیقی؛ نشانه شناسی تجربه در "یک عاشقانۀ آرام " نادر ابراهیمی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کوثر بجنورد

چکیده

نشانه‌شناسی تجربه، برآیند چرخش نشانه‌شناسی به سوی دورنمایی پدیدارشناختی است. در این رویکرد، شاهد شکل‌گیری نظام معنایی تطبیق هستیم. در نظام تطبیق، کنش‌ها و ارزش‌های بیرونی و تملّکی جای خود را به ارزش-های درونی، شوشی، لحظه‌ای، عاطفی و ادراکی- حسی می‌دهند. در نظام مزبور کنش‌گر در پی فتح جهان نیست، بلکه به دنبال همایی با جهان و یا به نوعی اهلی‌کردن و درونی کردن کنش و ارزش‌ها جهت ارتباطی نزدیک و درونی شده با آن‌ها است. بنابراین باید نظام کنشی جایگزین نظام شوشی شود تا شرایط تطبیق فراهم گردد. این روند چگونه تحقق می‌یابد؟ براساس این، پرسش بنیادین مقالۀ پیشِ رو این است که در گفتمان مورد بحث، چگونه و در چه شرایطی این ارزش‌ها شکل می‌گیرند. همچنین چگونه می‌توان آن‌ها را در خدمت استعلا و توسعۀ فرهنگی قرار داد. درواقع هدف از مقالۀ پیشِ رو، بررسی شرایط تطبیق و تحقق نظام نشانه‌شناسی تجربه بر مبنای یک عاشقانۀ آرام اثر نادر ابراهیمی است. فرضیۀ اصلی ما در پژوهشِ حاضر این است که در گفتمان مورد بحث، عناصر درگیرِ در تعامل با کسب توانش ادراکی – حسی و در فرایندی جسمانه‌ای توانسته‌اند به تطبیقی متقابل دست یابند. درنتیجۀ چنین تطبیقی است که معناها و ارزش‌ها توسعه می‌یابند و به استعلا می‌رسند. گفتمان مورد نظر توانسته شرایط و الزامات تحقق نظام معنایی تطبیق را تبیین کند.

کلیدواژه‌ها


- ابراهیمی، نادر (1376). یک عاشقانۀ آرام. تهران: روزبهان.
- شعیری، حمیدرضا (1385). تجزیه و تحلیل نشانه- معناشناختی گفتمان، تهران: سمت.
- ـــــــــــــــ (1392). نشانه- معناشناسی دیداری: نظریه و تحلیل گفتمان هنری. تهران: سخن.
- ـــــــــــــ (1393). «نشانه­شناسی نگاه»، عنوان سخنرانی حمیدرضا شعیری. تهران: مؤسسۀ بهاران (مدرسۀ مطالعات فرهنگی). صص1- 13.
- شعیری، حمیدرضا و دینا آریانا (1390). «چگونگی تداوم معنا در چهل نامۀ کوتاه به همسرم از نادر ابراهیمی». فصلنامۀ نقد ادبی. س4. ش14. صص161- 185 .
- شعیری، حمیدرضا و ژاک فونتنی (1393). «رویکرد نشانه- معناشناختی نگاه در عکس (دو اثر از ایران معاصر)». ترجمۀ هدا خیاط و سمیه کریمی­نژاد. تحلیل نشانه- معناشناختی تصویر. زیر نظر حمیدرضا شعیری. تهران: نشر علم. صص141- 178.
- علوی­مقدم، مهیار و سوسن پورشهرام (1387). «کاربرد الگوی کنش­گر گرماس در نقد و تحلیل شخصیت­های داستانی نادر ابراهیمی». گوهر گویا. س2. ش8. صص107- 130.
- گرماس، ژولین آلژیرداس (1389). نُقصان معنا. ترجمۀ حمید­رضا شعیری. تهران: نشر علم.
- معین، مرتضی­بابک (1392). «تبیین خلق زبان شاعرانه با استفاده از نظام مبتنی بر تطبیق و لغزش­های مهار­شدۀ اریک لاندوفسکی». مطالعات زبان و ترجمه. ش4. صص121- 134.
- ــــــــــــــــــ (1394). معنا به­مثابۀ تجربۀ زیسته: گذر از نشانه­شناسی کلاسیک به نشانه­شناسی با دورنمای پدیدارشناختی. با مقدمۀ اریک لاندوفسکی. تهران: سخن.
- ــــــــــــــــــ (1395). «روایت­شناسی گرماسی؛ نقدی بر نظام روایی کلاسیک گرماسی با تکیه بر پدیدار شناسی». کارگاه تخصصی مدرسۀ روایت­پژوهی انجمن علمی نقد ادبی. بخش جنبی اولین همایش ملی روایت­پژوهی. مشهد: دانشگاه فرهنگیان، پردیس شهید هاشمی­نژاد مشهد.
- ـــــــــــــــ (1396). ابعاد گمشدۀ معنا در نشانه­شناسی روایی کلاسیک؛ نظام معنایی تطبیق یا رقص در تعامل. تهران: علمی و فرهنگی.