بازخوانی وجه و لحن روایی داستان «ابومعزّی»، اثر نجیب کیلانی از منظر ساختارگرایانه ژرار ژنت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

چکیده

علم «روایت شناسی» در اصطلاح خاص آن، به معنی بررسی نظام های کلی حاکم بر روایت و ساختار پیرنگ، علمی نوین و ثمره گسترش مکتب ساختارگرایی در قرن بیستم است. «ژرار ژنت» فرانسوی از برجسته ترین روایت شناسانی است که تحت تأثیر این مکتب و نظریه پردازان آن، مثل بارت و تودوروف، نظریه ساختار روایی خود را ارائه داد. او با تقسیم روایت به سه سطح داستان، روایت و راوی طرق ایجاد رابطه و تعامل بین این سطوح را بررسی نمود. پژوهش حاضر تلاش نموده است تا با استفاده از روش تحلیلی، توصیفی یکی از داستان های کوتاه «نجیب کیلانی» - از ادبای برجسته معاصر مصر- به نام «ابومعزّی» را که محتوایی میهن پرستانه و ضد استعماری دارد، بر اساس نظریه ژنت، در دو مقوله وجه و لحن روایی بررسی نماید. هدف این جستار سنجش میزان بهره گیری نویسنده داستان از اصول روایی برای انتقال اندیشه هایش می باشد. نتایج به دست آمده از تحلیل ها حاکی از آن است که نویسنده با به کارگیری شکل روایی «نقل» و شیوه گفتار «مستقیم» سعی در کم کردن فاصله بین سطوح داستان دارد؛ ضمن اینکه با بهره جستن از دیدگاه «برتر» و زاویه دید « دانای کل» احاطه خود به رویدادهای داستان را افزایش داده است. بر اساس شیوه روایت شناسی ژنت، می توان ساختار روایت را بدون در نظر گرفتن محتوای داستان و ایدئولوژی نویسنده و فقط با توجه به متن تحلیل کرد.

کلیدواژه‌ها


- احمدی، بابک (1380). ساختار و تأویل متن. تهران: نشر مرکز.
- اخوت، احمد (1371). دستور زبان داستان. اصفهان: نشر فردا.
- اسکولز، رابرت (1379). درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات. ترجمۀ فرزانه طاهری. تهران: آگاه.
- انوشه، حسن (1381). فرهنگنامۀ ادب فارسی (گزیدۀ اصطلاحات ادب فارسی دانشنامۀ ادب فارسی). ج2. چ2. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- اوجبی، علی (1389). عیار نقد. تهران: خانۀ کتاب.
- ایگلتون، تری (1380). پیش­درآمدی بر نظریۀ نقد ادبی. چ4. ترجمۀ عباس مخبر. تهران: نشر مرکز.
- برتنس، هانس (1387). مبانی نظریۀ ادبی. ترجمۀ محمدرضا ابوالقاسمی. چ2. تهران: ماهی.
- بشیری، محمود و زهرا هرمزی (1393). «تحلیل ساختار روایت در رمانآفتاب­پرست نازنین». متن­پژوهی ادبی. س18. ش59. صص85-100.
- بنت، اندرو و نیکولاس روبل (1388). مقدمه­ای بر ادبیات. نقد و نظریه. ترجمۀ احمد تمیم­داری. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
- بی­نیاز، فتح­الله (1388). درآمدی بر داستان­نویسی و روایت­شناسی. چ2.تهران: افراز.
- تایسن، لیس (1387). نظریه­های نقد ادبی معاصر. ترجمۀ مازیار حسین­زاده و فاطمه حسینی. تهران: نگاه امروز/ حکایت قلم نوین.
- تودوروف، تزوتان (1382). بوطیقای ساختارگرا. ترجمۀ محمد نبوی. چ2. تهران: آگه.
- دزفولیان، کاظم و فؤاد مولودی (1389). «روایت­شناسی تاریخ بیهقی: بررسی سازوکار روایت حکایت بوبکر حصیری بر اساس نظریۀ ژنت». تاریخ ادبیات. ش61. صص85-101.
- الراغب الأصفهانی، حسین­بن­محمد (1412ق). المفردات فی غریب القرآن. تحقیق داودی و صفوان عدنان. بیروت: دارالقلم و الدار الشامیه.
- شفق، اسماعیل و همکاران (1392). «بررسی کانون روایت در اسرارالتوحید». پژوهشنامۀ نقد ادبی و بلاغت. د.2. ش1. صص1-20.
- شمیسا، سیروس (1383). نقد ادبی. چ14. تهران: فردوس.
الکیلانی، نجیب (2012). دموع الأمیر و قصص أخری. قاهره: الصحوه.
- گرین، ویلفرد و همکاران (1385). مبانی نقد ادبی. ترجمۀ فرزانه طاهری. چ2. تهران: نیلوفر.
- گودرزی­نژاد، آسیه و همکاران (1395).«بررسی کانون روایت در رمان­های تاریخی جرجی زیدان». زبان و ادب فارسی. س9. ش30. صص143-162.
- گیلمت، لوسی (1386). «روایت‌شناسی ژرارد ژنت». ترجمۀ محمدعلی مسعودی. فصلنامه ادبی داستانی خوانش. www. khanesh.ir (Acc: 96/3/2)
- مارتین، والاس (1395). نظریه­های روایت. ترجمۀ محمد شهبا. چ7. تهران: هرمس.
- مکاریک، ایرناریما (1388). دانش­نامۀ نظریه­های ادبی معاصر. ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی. چ3. تهران: آگاه.
- هارلند، ریچارد (1385). درآمدی تاریخی بر نظریۀ ادبی از افلاطون تا بارت. ترجمۀ علی معصومی و شاپور جورکش. چ3. تهران: نشر چشمه.