هم‌پایگی و پیامدهای آن در شعر "تنها صداست که می‌ماند"

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اراک

چکیده

شعر «تنها صداست که می‌ماند» از دفتر "ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد" فروغ فرخزاد از جمله اشعاری است که می‌توان آن را در زمرۀ متن‌های گشوده در نظر گرفت. یکی از مهمترین دلایل این ویژگی، به کار گرفتن بندهای هم‌پایه از آغاز تا پایان این شعر است. بندهای هم‌پایه، به مثابه تمهیدی بلاغی در این شعر، با ایجاد زمینه‌ای برای مطرح شدن پرسش‌های ضمنی، دلالت‌های صریح را به سوی دلالت‌های ضمنی سوق می‌دهند و بدین سبب، بستارهای تفسیری را با طلب کردن مشارکت خواننده به وضعیتی مبتنی بر گشودار تبدیل می‌سازند. در این پژوهش تلاش شده است تا با تحلیل گزاره‌های منفرد، در پیوند با ساختار و فرم کلی شعر، نشان داده شود که چگونه بندهای هم‌پایه، که ظاهراً مستقل از یکدیگر جلوه می‌کنند، در فرآیند تفسیر به یکدیگر پیوسته می‌شوند و به این ترتیب، زمینۀ بازی مقیدی را ایجاد می‌کنند که بر اساس آن، معناهای متن از خلال پیوند افق‌های انتظار مؤلف و متن و خواننده به دست می‌آیند و انسجامی موقتی می‌یابند؛ معناهایی که با تغییر موقعیت سوژه، در جایگاه خواننده، دچار دگرگونی می‌شوند.

کلیدواژه‌ها


- احمدی، بابک (1386). ساختار و تأویل متن. چ9. تهران: نشر مرکز.
- اشتران، مورگن (1385). در فرهنگ تاریخ اندیشه‌ها. ویراستۀ فیلیپ پی. واینر. ترجمة گروه مترجمان. 3ج. ج1. تهران: سعاد.
- ایگلتون، تری (1395). آثار ادبی را چگونه باید خواند. ترجمة محسن ملکی و بهزاد صادقی. تهران: هرمس.
- برتنس، یوهانس ویلم (1384). مبانی نظریۀ ادبی. ترجمة محمدرضا ابوالقاسمی. تهران: ماهی.
- حقیقی، شاهرخ (1383). گذار از مدرنیته؟. چ3. تهران: آگه.
- فرخزاد، فروغ (1382). مجموعه اشعار فروغ فرخزاد. تهران: نگاه.
- مکاریک، ایرنا ریما (1385). دانشنامۀ نظریه‌های ادبی معاصر. ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی. چ2. تهران: آگه.
- وبستر، راجر (1382). پیش‌درآمدی بر مطالعة نظریة ادبی. ترجمۀ الهه دهنوی. ویراستۀ حسین پاینده. تهران: روزنگار.
- هارلند، ریچارد (1380). ابرساختارگرایی: فلسفة ساختگرایی و پساساختگرایی. ترجمۀ فرزان سجودی. پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی. تهران: حوزة هنری.
- Barthes, R. (1974). S/ Z. London: Gape.
- Barnard, M. (1996). Fashion as Communication. London: Routledge.
- Barthes, R. (1967). Elements of Semiology. Annette Lavers & Colin Smith (Trans.). London: Jonathan Cape.
- Childs, P. & R. Fowler  (2006). The Routledge Dictionary of Literary Terms. London & New York: Routledge
- Cushman, S. (1993). Fictions of form in American Poetry. Princeton New Jersey: Prinnceton University Press.
- Derrida, J. (1976). Of Grammatology. Gayatri Spivak (Trans.). Baltimore: John Hopkins up.
- Derrida, J. (1982). Signature Event Context in Margins of Philosophy. Alan Bass (Trans.). Chicago: University of Chicago Press.
- Eagleton, T. ( 2007). How to Read a Poem. UK: Blackwell Publishing.
- Gadamer, H.G. (1975). Truth and Method. G. Barden & J. Gumming (Trans.). New York: Seabury.
- Foucault, M. (1973). The Order of Things. An Archaeology of the Human Sciences. New York: Vintage Books.
- Foucault, M. (1977). Language, Counter - Memory, Practice: Selected Essays and Interviews. Donald F. Bouchard (Ed.). Ithaca: Cornell up.
- Hodge, R. & G. Kress (1988). Social Semiotics. Cambridge: Polity.
- Lodge, D. (1987). After Bakhtin. In Nigel Fabb, D. Attridge, A. Durrant & C. Mac Cabe (Eds.). The Linguistics of Writing: (Arguments Between Language And Literature). New York: Methuen.
- Panofsky, E. (1970). Meaning in the Visual Arts. Harmondsworth: Penguin.
- Silverman, K. (1983). The Subject of Semiotics. New York: Oxford University Press.
- Voloshinov, V.N. (1973). Marxism and the Philosophy of Language. Ladislav Matejka & Titunik (Trans.). New York: Seminar Press.
- Wilden, A. (1987). The Rules are no Game: The Strategy of Communication. London: Routledge & Kegan Paul.