تحلیل نظام روایی پروتز در داستان داش آکل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران

2 دانشجوی کارشناسی‌ارشد، رشتۀ ادبیات روایی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران

چکیده

در مقالۀ پیشِ‌روی به‏منظور بررسی نظام روایی پروتز در داستان «داش‌آکل» صادق هدایت، ابتدا به تعریف پروتز و کارکردهای روایی آن پرداخته می‏شود و در ادامۀ بحث، با بهره‌گیری از همین دیدگاه که مبتنی بر نظریۀ امبرتو اکو است، تأثیر آن بر نظام روایی داستان مزبور واکاوی می‏شود. همچنین این مسئلۀ مهم تبیین می‌گردد که ابژه‏های عشق، رجزخوانی، دروغ، سوگند، رقابت و وصیت، از طریق کارکردهای جایگزینی، افزایشی و گستره‏بخشی، قابلیت پروتزی می‌یابد و باعث تغییر نظام روایی داستان می‌شود. بر‏اساس این، هدف اصلی پژوهش تبیین شرایط تحول و دگردیسی شخصیت داش‌آکل از یک لایۀ شخصیتی به لایه‌ای دیگر برمبنای سه وجه جایگزینی، افزایشی و گستره‏بخشی است. درواقع در این مقاله به روش توصیفی ـ تحلیلی، وجوه مختلف شخصیت داش‌آکل در ارتباط با فرایند استعاره‌سازی و کارکردهای سه‏گانۀ مورد نظر اکو بازنمایی می‌شود. بررسی‏ها نشان می‏دهد به‏واسطۀ کارکرد پروتزیِ ابژه‏ها، فرایندی کنشی و وجهی از شخصیت اصلی جایگزین فرایند کنشی دیگر و یا وجهی دیگر از آن شخصیت می‌گردد. همچنین این کارکردها سبب شد تا شاهد نوعی استحالۀ شخصیت از سطحی‏ترین لایه تا عمیق‏ترین و پرمعناترین لایه باشیم.

کلیدواژه‌ها


ابوادیب، کمال (1394). صور خیال در نظریۀ جرجانی. ترجمۀ فرزان سجودی و فرهاد ساسانی. تهران: نشر علم.##استایور، دان ر. (1384). «استعاره، نماد و قیاس». ترجمۀ روزبه فقیرزاده و مسعود مظاهری. مهراوه. ش 2، 3 و 4. صص251ـ266. ##اکو، امبرتو (1383). «استعاره از نگاه ادبیات سنتی اروپایی، فلسفه و نشانه‌شناسی». ترجمۀ فرهاد ساسانی. در استعاره: مبنای تفکر و ابزار زیبایی‏آفرینی. به‏کوشش فرهاد ساسانی. تهران: سورۀ مهر. ##اکو، امبرتو (1396). «به‏سوی منطق فرهنگ» در نشانه‏شناسی (مقالات کلیدی). به‏کوشش امیرعلی نجومیان. تهران: مروارید. ##بالی، علی (1398). «بررسی سوگندهای سعدی در پرتو پارادایم بازی‏های زبانی». بوستان ادب. س 11. ش 2. صص31ـ52. ##پورنامداریان، تقی و محمد‏مهدی ابراهیمی‏فخاری (1398). «بررسی گذار از شخصیت‏پردازی رئالیستی به مدرنیستی در داش‌آکل صادق هدایت». پژوهش‏های ادبی. س 16. ش 63. صص 9ـ36. ##توحیدلو، یگانه و حمیدرضا شعیری (1396 الف). «تحلیل نشانه ـ معنا شناختی دروغ: لغزندگی نظام آیکونیک در قصه‏های عامیانه». فرهنگ و ادبیات عامه (ویژه‌نامۀ قصه‌شناسی). س 5. ش 12. صص 85ـ110. ##توحیدلو، یگانه و حمیدرضا شعیری (1396 ب). «مطالعۀ پروتزسازی گفتمانی: چرا دروغ روایی پروتز است؟». پژوهش ادبیات معاصر جهان. د 22. ش 1. صص269ـ286. ##حسینی‌سروری، نجمه و حامد طالبیان (1396). «تطور شخصیت جوانمرد در داستان‏های فارسی (بررسی سه داستان سمک عیار، «داش‌آکل» و قیدار). فصلنامۀ نقد ادبی. د 10. ش 39. صص101ـ124. ##خان‏محمدی، محمد‏حسن و افسانه رحیمیان (1395). «سوگند و شالودۀ بنیادین سرایش منظومۀ ویس و رامین». پژوهش‏های ادبی. س 13. ش 53 و 54. صص 63ـ80. ##دهخدا، علی‌اکبر (1372). لغت‏نامه. تهران: مؤسسۀ لغت‏نامۀ دهخدا. ##رضی، هاشمی (1381). آیین مهر. تهران: نشر بهجت. ##رنجبر، ابراهیم (1387). «مقایسۀ زنبق درۀ بالزاک با داش‌آکل هدایت». نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز. د 51. ش 207. صص49ـ72. ##ژنت، ژرار (1396). «مرزهای روایت» در نشانه‏شناسی (مقالات کلیدی). به‏کوشش امیرعلی نجومیان. تهران: مروارید. ##سرامی، قدمعلی (1368). از رنگ گل تا رنج خار. تهران: علمی و فرهنگی. ##شعیری، حمیدرضا (‏1395). نشانه ـ معناشناسی ادبیات: نظریه و روش تحلیل گفتمان ادبی. تهران: انتشارات دانشگاه تربیت مدرس. ##شعیری، حمیدرضا و سمیه کریمی‏نژاد (1391). «تحلیل نظام بودشی گفتمان: بررسی موردی داستان داش‌آکل صادق هدایت». فصلنامۀ مطالعات زبان و ترجمه. د 45. ش 3. صص 23ـ43. ##شهری، بهمن (1391). «پیوندهای میان استعاره و ایدئولوژی». فصلنامۀ نقد ادبی. س 5. ش 19. صص59ـ76. ##مرادی، کتایون و محمود صلواتی (1391). «کارکرد رجز و رجزخوانی در شاهنامه و گشتاسب‏نامه». نشریۀ ادب و عرفان. د 4. ش 13. صص 31ـ46. ##ولک، رنه و آوستن وارن (1382). نظریۀ ادبیات. ترجمۀ ضیاء موحد و پرویز مهاجر. تهران: علمی و فرهنگی. ##هدایت، صادق (‏1342). سه قطره خون. تهران: نشرکتاب‏های پرستو. ##Abuadib, K. (2015). Imagination in Jorjani's theory (in Farsi). Farzan Sojudi & Farhad Sasani (Trans.). Tehran: E'lm Publishing. ##Bali, A. (2019). “Saadi's Swearing in the Light of the Paradigm of Language Games” (in Farsi). JBA, Vol. 11. No. 2. pp. 31-52. Doi: 10.22099/JBA.2018.27644.2855. ##Dehkhoda, A. (1993). Dictionary (in Farsi). Tehran: Dehkhoda Dictionary Institute. ##Echo, U. (2004). “Metaphor from the point of view of traditional European literature, philosophy and semiotics” (in Farsi). In Farhad Sasani (Tr.). Metaphor: The basis of thinking and tools of beauty. Tehran: Sureh Mehr. ##Echo, U. (2017). “Towards the logic of culture” (in Farsi). In Semiotics Key Articles. by Amir Ali Nojoumian. Tehran: Morvarid. ##Eco, U. (1986). Semiotics and the philosophy of language. Bloomington: Indiana University Press. ##Genet, G. (2017). “Boundaries of Narrative” (in Farsi). In Semiotics Key Articles. by Amir Ali Nojoumian. Tehran: Morvarid. ##Hancock T., et al. (2008). “On lying and being lied to: A linguistic analysis of deception in computer–mediated communication”. from: www. cs. Columbia. Edu/Julia/papers/ hancocketal08.pdf. ##Hedayat, S. (1963). Three drops of blood (in Farsi). Tehran: Parasto Publishing House. ##Hosseini Sarvari N., & Talebiyan, H. (2017). “The evolution of chivalrous character in Persian literature The case study of three stories, ‘Samak e Ayyar’, ‘Dash Akol’ & ‘Qeidar’” (in Farsi). LCQ. Vol. 10. No. 39. pp. 101-124. Doi: 20.1001.1.20080360.1396.10.39.9.4. ##Khan Mohammadi, M. H., & Rahimian, A. (2016). “Oath, the Foundation of Vis and Rāmin love story” (in Farsi). LIRE. Vol. 13. No. 53. pp. 63-80. Doi: http://lire.modares.ac.ir/article-41-911-fa.html. ##Moradi, K., & Salavati, M. (2013). “The Functions of War Cry (Rajaz Khani) in The Book of The Kings Shahname) of Ferdowsi and Garshasb Nameh” (in Farsi). Journal of Literature and Mysticism. Vol. 4. No. 13. pp. 31-46. from: http://erfaniyat.iauh.ac.ir/article-1-139-fa.html. ##Pournamdarian, T., & Ebrahimi Fakhari, M. M. (2019). “From Realistic to Modernistic Characterization An Analysis on ‘Dāsh Akol’” (in Farsi). LIRE. Vol. 16. No. 63. pp. 9-36. Doi: http://lire.modares.ac.ir/article-41-36971-fa.html. ##Ranjbar, E. (2008). “Comparison of Balzac lily in the valley with Dash Akel Hedayat” (in Farsi). Journal of Persian Language & Literature. Vol. 51. No. 207. pp. 49-72. Doi: 20.1001.1.22517979.1387.51.207.3.6##Razi, H. (2002). Religion of Mehr (in Farsi). Tehran: Behjat Publishing. ##Sarrami, Gh. (1989). From the color of flowers to the suffering of thorns (in Farsi). Tehran: E'lmi va Farhangi publication. ##Shahri, B. (2012). “Metaphor and Ideology” (in Farsi). LCQ. Vol. 5. No. 19. pp. 121-150. Doi: 20.1001.1.20080360.1391.5.19.3.3. ##Shairi, H. R. (2016). Semiotics of literature: Theory and Method of Literary Discourse Analysis (in Farsi). Tehran: Tarbiyat Modarres publication. ##Shairi, H. R., & Kariminejad, S. (2012). “Analysis of the Budgetary System of Discourse: A Case Study of the Story of Dash Akel Sadegh Hedayat” (in Farsi). LTC. Vol. 45. No. 3. pp. 23-43. ##Stiver, D. (2005). “Metaphor, symbol and analogy” (in Farsi). Roozbeh Faqirzadeh and Massoud Mazaheri (Trans.). Mehraveh. No. 2, 3 & 4. pp. 251- 266. ##Towhidloo, Y., & Shairi, H. R. (2017a). “Discourse analysis of semiotic functions of lie in folk tales: Slippery in iconic system of language” (in Farsi). CFL. Vol. 5. No. 12. pp. 85-110. Doi: 20.1001.1.23454466.1396.5.12.5.1. ##Towhidloo, Y., & Shairi, H. R. (2017b). “Study of making prostheses in discourse; why does narrative lie make prostheses?” (in Farsi). RCWL. Vol. 22. No. 1. pp. 269-286. Doi: 10.22059/JOR.2017.62714. ##Volk, R., & Austin, W. (2003). Literary theory (in Farsi). Zia Movahed and Parviz Mohajer (Trans.). Tehran: E'lmi va Farhangi.##Zinna, A. I. (2009). A quelle point en sommes-nous avec la semiotique de l' object? Objects & communication. MEI (Médiation et Information). N 30-31. Paris: Harmattan. ##