کاربست رویکرد ریزوماتیک دلوز در رمان« الثلج یاتی من النافذه» از حنا مینه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ورامین ـ پیشوا، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ورامین ـ پیشوا، تهران، ایران

چکیده

رویکرد ریزوماتیک دلوز برهم‌زنندة نظم پایگانی ساختار اندیشه‌ورزی است و بر چهار اصل اتصال، بس‌گانگی، گسیختگی و نقشه‌نگاری استوار است. «شدن» در دیدگاه دلوز نقش محوری دارد و برای تبیین آن، از ریزوم کمک می‌گیرد. ریزوم یک فضای غیرسلسله‌مراتبی است که در آن تمامی نقاط اتصال درهم تنیده‌اند. در این مقاله، سعی شده با روش توصیفی ـ تحلیلی علاوه‌بر بررسی این رویکرد به‌عنوان یکی از نظریه‌های اصلی پست‌مدرنیست و اثبات کاربست آن در تحلیل رمان الثلج یأتی من النافذة، هریک از اصول ریزوماتیک در رمان واکاوی و توانایی داستان‌پردازی نویسنده طبق این اصول سنجیده شود. فرض این است که رویکرد ریزوماتیک را می‌توان فراهم‌کنندۀ فرصتی در ادبیات برای تحلیل رمان‌های پست‌مدرنیسم دانست و دیگر اینکه خوانش دلوزی بر درک خواننده از رمان تأثیر بسزایی دارد. این پژوهش رمان الثلج یأتی من النافذة را نوعی ریزوم می‌داند که از ساختار سلسله‌وار پیروی نمی‌کند و از برخی وﻳﮋﮔﻲ‌های رمان پسامدرن مانند بی‌ﺛﺒﺎﺗﻲ دروﻧﻲ داﺳﺘﺎن، ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﻴﭽﻴﺪه و آﺷﻔﺘﻪ، ﻓﻘﺪان اﻧﺴﺠﺎم و ﻗﺎﻋـﺪه‌گریزی برخوردار است. حنا مینه شخصیت اول رمان خود، فیاض، را فردی کوچنده معرفی می‌کند که همواره درحال «شدن» است و از تمرکز در یک مکان دوری می‌کند. این رمان درپی معناسازی و دیکته کردن آن به خواننده نیست، بلکه ریزوم‌وار تجربه‌ای بدیع در اختیار خواننده قرار می‌دهد و موقعیت احساسی و شناختی جدیدی برای او ایجاد می‌کند.

کلیدواژه‌ها


احمدآبادی‌آرانی، نجمه و مهران فرج‌الهی (1396). «تبیین دلالت‌های اندیشۀ ریزوماتیک ژیل دلوز با نظر به کاربرد آن در بهبود خلاقیت نظام آموزشی ایران». مجلۀ علوم تربیتی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. ش 2. صص 83ـ109.##آلن، گراهام (1392). بینامتنی. ترجمۀ پیام یزدانجو. تهران: نشر مرکز. ##الباردی، محمد (۱۹۹۳). حنا مینه روائی الکفاح و الفرح. لبنان: دارالاداب. ##بلنتاین، آندرو (1389). دلوز و گتاری برای معماران. ترجمۀ روزبه احمدی‌نژاد. تهران: طحان. ##ﭘﺎﻳﻨﺪه، ﺣﺴﻴﻦ (1394). ﮔﺸﻮدن رﻣﺎن. چ 3. ﺗﻬﺮان: ﻣﺮوارﻳﺪ. ##پیتون، پال (۱۳۸۷). دلوز و امر سیاسی. ترجمۀ محمد رافع. تهران: گام نو. ##تسلیمی، علی و سمیه قاسمی‌پور (1394). «اقلیت شدن در بوف کور». مجلۀ ادب‌پژوهی. ش 33. صص 61ـ80. ##دلوز، ژیل (۱۳۹۲). بیان و تکینگی در لایب‌نیتس. ترجمۀ پیمان غلامی و ایمان گنجی. تهران: رخداد نو. ##دلوز، ژیل و فیلیکس گاتاری (۱۳۹۲). کافکا: به‌سوی ادبیات اقلیت. ترجمۀ شاپور بهیان. تهران: نشر ماهی. ##دیو، ریدار (1396). دلوز. ﺗﺮﺟﻤۀ ﻓﺮﻳﺒﺮز ﻣﺠﻴﺪی. ﺗﻬﺮان: ﻋﻠﻤﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ. ##رامین‌نیا، مریم (۱۳۹۴). «رویکرد ریزوماتیک و درختی: دو شیوۀ متفاوت در آفرینش و خوانش اثر ادبی». مجلۀ ادب‌پژوهی. ش 32. صص31ـ61. ##رئیسی، محمدریاض، عبدالعلی اویسی‌کهخا و محمدعلی محمودی (1398). «از شخصیت درختی تا شخصیت ریزومی تبیین تفاوت‌های شخصیت‌های داستان‌های کلاسیک، مدرن و پسامدرن». ادبیات پارسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. ش 2. صص155ـ179. ##زمانی‌جمشیدی، محمدزمان و رحمان شریف‌زاده (1396). «ریزوم، شبکۀ بررسی تطبیقی هستی‌شناسی». فصلنامۀ فلسفی شناخت (پژوهشنامۀ علوم انسانی). ش 77. صص 159ـ184. ##سجادی، سید مهدی و زهره باقرنژاد (1390). «رویکرد ریزوماتیک به معرفت و نقد چالش‌های آن برای تربیت اسلامی». دوفصلنامۀ تربیت اسلامی. ش 13. صص 123ـ144. ##سجادی، سید مهدی و علی ایمان‌زاده (۱۳۹۱). «تبیین و تحلیل دلالت‌های تربیتی دیدگاه معرفت‌شناختی ژیل دلوز و نقد دلالت‌های آن برای تعلیم و تربیت». فصلنامۀ اندیشه‌های نوین تربیتی. ش 32. صص53ـ80. ##سلحشوری، احمد و علی ایمان‌زاده (۱۳۹۰). نگاهی به رویکردهای تحلیلی و فراتحلیلی در فلسفۀ تعلیم و تربیت. همدان: انتشارات دانشگاه بوعلی سینا. ##سلحشوری، احمد و رضا حق‌وردی (1394). «تحلیل و نقد رویکرد ریزوماتیک براساس فلسفۀ اشراق». پژوهشنامۀ حکمت و فلسفه اسلامی. ش 44. صص81ـ102. ##کاظمی، سمیه (1392). «جسم ریزومی در مواجهه با نظام امپریالیستی...». نقد زبان و ادبیات خارجی. د 6. ش 10. صص191ـ206. ##کولبروک، کلر (۱۳۸۷). ژیل دولوز. ترجمۀ رضا سیروان. تهران: نشر مرکز. ##لاج، دیوید و دیگران (1394). نظریه‌های رمان از رئالیسم تا پسامدرنیسم. ترجمۀ حسین پاینده. چ 3. تهران: نیلوفر. ##موحدیان، قاسم، احمد شعبانی، مظفر چشمه‌سهرابی و عاصفه عاصمی (1399). «تبیین رویکرد ریزوماتیک در نظام‌های سازماندهی دانش و اطلاعات با تأکید بر فضای وب». پژوهش‌نامۀ پردازش و مدیریت اطلاعات. ش 3. صص817ـ846. ##مینه، حنا (۱۹۷۷). الثلج یأتی من النافذة. لبنان: دارالاداب. ##Ahmadabadi Arani, N., & Faraj Elahi, M. (2018). “Explaining the implications of rhizomatic thought by Gilles Deleuze with regard to its application in improving the creativity of the Iranian educational system” (in Farsi). Journal of Educational Sciences, Initiative and Creativity in the Humanities. No. 2. pp. 83-109. ##Al-Baredi, M. (1993). Hanna Mina narration of Al-Kafah and Al-Farah (in Arabic). Lebanon: Dar al-Adab. ##Allen, G. (2014). Intertextuality (in Farsi). Payam Yazdanjoo (Tr.). Tehran: Markaz Publishing. ##Attridge, D. (2004). Coetzee and the Ethics of Reading: Literature in the Event. Chicago: The University of Chicago Press. ##Ballantyne, A. (2011). Deleuze and Guattari for architects (in Farsi). Roozbeh Ahmadinejad (Tr.). Tehran: Tahan. ##Colebrook, C. (2008). Gilles Deleuze (in Farsi). Reza Sirvan (Tr.). Tehran: Markaz. ##Colebrook, C. (2001). Gilles Deleuze. London: Routledge. ##Deleuze, G., & Parenetic (1985). Dialogues, Hugh Thomlison and Barbara Haberman. London. Athlone press. ##Deleuze, G., & Guattarian, F. (1987). A Thousand plateaus: Capitalism and Schizophrenia. Minneapolis: University of Minnesota press. ##Deleuze, G. (2013). The fold: Leibniz and the Baroquei (in Farsi). Peyman Gholami and Iman Ganji (Trans.). Tehran: Rokhdadeno. ##Deleuze, G., & Guattari, F. (2013). Kafka: Toward a minor literature (in Farsi). Shapur Bahyan (Tr.). Tehran: Mahi. ##Deleuze, G. (1994). Difference and Repetition. Paul Patton )Tr.). New York: Columbia University Press. ##Due, R. (2018). Deleuze (in Farsi). Fariborz Majidi (Tr.). Tehran: Elmi va Farhangi. ##Gough, N. (2006). Changing Planes: Toward a Geophilosophy of Trans dental Curriculum Inquiry. from: www.latrobe.Edu.au/oent/Staff/ghough_papers/noelg. ##Kazemi, S. (2014). “The rhizome body in conflict with the imperialistic regimes: a Deleuzian reading of J. M. Coetzee's Waiting for the Barbarians” (in Farsi). Journal of Critical Language & Literary Studies. Vol. 6. No. 10. pp. 191-206. ##Lodge, D., et al. (2016). Novel theories from realism to postmodernism (in Farsi). Hossein Payende (Tr.). Tehran: Niloufar. ##Mina, H. (1977). The Snow comes through the Window (in Arabic). Lebanon: Dar al-Adab. ##Movahedian, Q., Shabani, A., Cheshmeh Sohrabi, M., & Asemi, A. (2021). “Explanation of the rhizomatic approach in knowledge and information organization systems with emphasis on web space” (in Farsi). Iranian Journal of Information Processing and Management. No. 3. pp. 817-846. ##Parr, A. (2005). “The Deleuze Dictionary, Revised Edition, Edinburgh University Pres. rhizome model of creativity, Int.J. Internet and Enterprise Management. Vol. 1. No. 4. pp. 421-456. ##Patton, P. (2008). Deleuze and the political (in Farsi). Mohammad Rafea (Tr.). Tehran: Gameno. ##Payende, H. (2016). Opening a novel (in Farsi). Tehran: Morvarid ##Raisi, M. R., Oveyssi, A., & Mahmoudi, M. A. (2020). “From arboreal character to rhizomatic character: explaining the differences between the characters of classical, modern and postmodern stories” (in Farsi). Contemporary Persian Literature. No. 2. pp. 155-179. ##Ramin Nia, M. (2016). “Arboreal and rhizomatic approaches: two ways of creating and reading a literary text” (in Farsi). Journal of Literary Research. No. 32. pp. 31-61. ##Sajjadi, M., & Baqer Nejad, Z. (2012). “A rhizomatic approach to education; A criticism on its challenges for islamic education” (in Farsi). The journal of Islamic Education. No. 13. pp. 123-144. ##Sajjadi, M., & Imanzadeh, A. (2013). “A critical analysis of educational implications of Deluz' perspective on epistemology” (in Farsi). The Quarterly Journal of New Thoughts on Education. No. 32. pp. 53-80. ##Salahshouri, A., & Haghverdi, R. (2016). “Analysis and Critique of Rhizomatic Approach Based on the Philosophy of Enlightenment” (in Farsi). Journal of Hikmat & Islamic Philosophy. No. 44. pp. 81-102. ##Salhshouri, A., & Imanzadeh, A. (2012). A look at analytical and meta-analytic approaches in the philosophy of education (in Farsi). Hamedan: Bu Ali Sina University Press. ##Taslimi, A., & Ghasemipour, S. (2015). “Becoming a minority in the blind owl” (in Farsi). Journal of Literary Research. No. 33. pp. 61-80. ##Williams, J. (2004). Gilles Deleuze's Difference and Repetition: a Critical Introduction and Guide. Edinburgh University Press. ##Zamani, J., Zaman, M., & Sharifzadeh, R. (2018). “Rhizome-network; A comparative study of Gilles Deleuze and Bruno Latour’s ontology” (in Farsi). Journal of Recognition. Issue 1/77. pp. 159-184. ##