تحلیل نشانه ـ ‌معناشناسی گفتمانی ساختار روایی داستان عامیانة «شاه‌بِزِن»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبانشناسی/ دانشگاه پیام نور، ایران

2 کارشناس ارشد آموزش زبان فارسی/ دانشگاه پیام نور

چکیده

از دیدگاه نشانه ـ ‌­معناشناسی گفتمانی، تولیدات زبانی تابع فرایندی پیچیده هستند که عوامل نشانه­ ـ معنایی بسیاری در آن دخیل‌اند. در این رویکرد، برخلاف روش­های مطالعة ساخت‌گرایی که تولیدات زبانی را ابژه­هایی بیرونی می‌دانستند، آنچه اهمیت دارد، نوعی حضور گفتمانی است که پویا بودن آن همواره جهت‌گیری گفتمانی، بسط روابط و تعامل بین نیروهای هم­گرا و واگرا را درپی دارد. این پژوهش «تشخیص» را که دادن مؤلفۀ انسانی به غیرانسان است، به‌عنوان فرایند گفتمانی مطالعه می­کند و ضمن تحلیل روایت عامیانة «شاه­بِزِن» و شناسایی فرایندهای معناساز آن، ساختار روایی و عوامل دخیل در ایجاد فرایند تشخیص را مورد بررسی قرار می­دهد. در این داستان علاوه‌بر گفته­پردازی کنشگر غیرانسانی، شوِش­هایی همانند حس مهربانی شاه­بزن به بچه­هایش، تصمیم به ساختن خانه­ای محکم و ایمن، حس همدردی نجار و سُلو به شاه­بزن و حس انتقام شاه­بزن از گرگ مشاهده می­شود که در قالب فرایند تشخیص، احساس و امیال انسانی را برای غیرانسان به‌کار برده است. یافته­های تحقیق نشان می­دهد فرایند تشخیص با تأثیر بر چرخۀ معنا، دوسویۀ بیشینه­ای و کمینه­ای به‌وجود می‌آورد و در ایجاد این فرایند عناصری همانند کارکرد رخدادی، تنشی، نظام فشاره­ای و گستره­ای، و گسست از عوامل مهم هستند.
 
 

کلیدواژه‌ها


ـ توحدی، کلیم­الله (1379). درخت چهل دستان. بیست‌و‌یک افسانة کُردی خراسان. مشهد: محقق.
ـ جهانگیرمیرزا حسابی، جعفر (1392). «نقد تطبیقی تخیل ترس در داستان بز زنگوله­پا ’صبحی‘ و گرگ و هفت‌بزغالة ’برادران گریم‘». مطالعات نقد ادبی. ش31. صص145ـ168.  
ـ ساروی، ویدا، مهدی ماحوزی و محمود طاووسی (1396). «شیوه­ها و اغراض گفت­وگو در دوبیتی­های عامیانة مازندرانی و خراسانی». فرهنگ و ادبیات عامه. س5. ش15. صص155ـ177.
ـ شعیری، حمیدرضا (1385). تجزیهوتحلیلنشانه­معناشناسیگفتمان. تهران: سمت.
ـ شعیری، حمیدرضا و ترانه وفایی (1388). راهی به نـشانه­معناشناسـی سـیال. تهـران: علمی و فرهنگی.
ـ گریماس، آلژیرداس ژولین (1389). نقصانمعنا. ترجمة حمیدرضا شعیری. تهران: نشر علم.
ـ مشتاق­مهر، رحمان و رضا صادقی­شهپر (1389). «ویژگی­های اقلیمی و روستایی در داستان‌نویسی خراسان». جستارهای ادبی. ش168. صص81ـ108.
 - Dirk, G. Mouton de Gruyter (2006). Cognitive Linguistics. Walter de gruyter gmbh and co.KG, D, 10785: Berlin.
 - Fontanille, J. (2008). Pratiques Sémiotiques, Paris: PUF.
- Greimas, A.J. & J. Courtés (1993). Sémiotique. Dictionnaire Raisonné de la théorie du langage. Paris: Hachette.
 - ــــــــــــــ (1986). Sémantique Structurale. Paris: PUF.
- Khalida, M. (2013). The Use of Personification in George Orwell’s Novel Animal Farm, Dissertation. Kasdi Merbah University: Ouargla.
- Lacan, J. (1999). Ecrits 1. Paris: Seuil.
- Landowski, E. (2005) .Les Interactions Risquées NouveauxActs Semmiotiques.  Limoges, Pulim.